दुई सम्भावना  : बहुलवादी, संघीय नागरिक सरकार  वा आन्तरिक कलह र गृहयुद्ध ?

एबीसी ब्रिफिङ : काठमाडौं २४ मंसिर । उत्तर अफ्रिीकी देश बशर अल–असदको शासनको पतनसँगै, सिरियाले नयाँ नेतृत्व र शासन संरचना सम्बन्धी ठूलो अनिश्चितताको सामना गरिरहेको छ । विद्रोही सेनाको तीव्र आक्रमणपश्चात राष्ट्रपति असद भागेर मस्को गएका छन् । असदको पलायनसँगै सिरियाका जनतालाई नयाँ सुरुवातको आशा दिए पनि अबको शासक को हुन्छ भन्ने गम्भीर अन्योल देखिएको छ ।
वर्तमान अवस्था
डिसेम्बर ८ मा लेबनानबाट दमास्कस जाने मुख्य सडकमा देखिएको दृश्यले असदको पतनलाई स्पष्ट रूपमा देखाएको थियो । सिरियाली सेनाका चौकीहरू खाली थिए, सैनिकहरूले आफ्नो पोशाक फालेर नागरिकका लुगा लगाएका थिए । असदका पोस्टर च्यातिएका थिए, यसले असदको २४ वर्ष लामो शासनको अन्त्यको प्रतीकात्मक रूप देखाएको छ ।

देशभरि, मानिसहरूले “नयाँ सुरुवात“ को उत्सव मनाइरहेका छन् । मानिसहरूले अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्धमा सुधारको सम्भावना देख्न थालेका छन्, तर कसरी र कसले पहल गर्छ भन्ने कुनै स्पष्ट संकेतहरु देखिएका छैनन् ।

असदको शासन पतनपछि, सिरियाको बहुआयामिक विपक्षी गठबन्धनको एकता कायम राख्ने क्षमतामा देशको भविष्य निर्भर हुनेछ । यो अवस्थामा सबैभन्दा प्रभावशाली शक्ति हो हयात तहरीर अल–शाम –एचटीएस) हो । यो पहिले अल–कायदा सम्बद्ध समूह थियो र पछिल्लो केही वर्षदेखि उत्तर–पश्चिमी सिरियामा नियन्त्रण गर्दै आएको छ ।

दुई सम्भावना  : 

बहुलवादी, संघीय नागरिक सरकारः यदि विपक्षी समूहहरू मिलेर काम गर्न सफल भए, भने सिरियाले विविधतापूर्ण समाजको प्रतिनिधित्व गर्ने संघीय नागरिक प्रशासन पाउने सम्भावना छ ।

आन्तरिक कलह र गृहयुद्धः यदि विपक्षीहरूबीच एकता कायम हुन सकेन भने, सिरिया फेरि नयाँखाले आन्तरिक संघर्षमा फस्न सक्छ । यो अवस्था लिबिया र इराकको शासन परिवर्तनपछि देखिएको अशान्ति जस्तै हुन सक्छ ।
अन्य देशहरूको तुलनामा किन फरक छ ?
यसपटकको संक्रमणले केही सकारात्मक संकेत देखाएको छ ।

इराक र लिबियाको जस्तो यसमा प्रत्यक्ष विदेशी हस्तक्षेप देखिएको छैन। ती देशहरूमा विदेशी शक्ति र निर्वासित नेताहरूले शासन हस्तान्तरणलाई हाँकेको थिए, तर सिरियामा यो संक्रमण स्थानीय रूपमा नेतृत्व गरिएको छ ।
रूस र इरानको प्रभाव कमजोर भएको छ । पहिले असदलाई समर्थन गर्ने यी दुई शक्तिहरू पछाडि हटेका छन् । उनीहरु पछि हटेकाले सिरियालीहरूको आफ्नै नेतृत्वमा संक्रमणको सम्भावना बलियो बनाएको छ ।
विपक्षी समूहहरूले भनेको भन्ने विभिन्न रिपोर्टका अनुसार तिनीहरूले अरब संसारको विगतका शासन परिवर्तनबाट पाठ सिकेका छन् । उनीहरू इराक र लिबियामा जस्तो विनाशकारी गृहयुद्ध हुन नदिन कटिबद्ध छन ्।
चुनौतीहरू
केही सकारात्मक संकेतहरू भए पनि, यस संक्रमणले धेरै चुनौतीहरू सामना गर्नु पर्नेछ निश्चित छ ।
एचटीएसको भूमिकाः एचटीएस पहिले अल–कायदा सम्बद्ध समूह थियो । यसले चरमपन्थी सोचलाई बढावा दिइरहेको इतिहास छ । यो समूहले समावेशी नागरिक सरकारलाई समर्थन गर्छ कि गर्दैन? भन्ने प्रश्न ठूलो रहन्छ । अझैसम्म उसले परिवर्तित सिरियाली प्रशासनका बारेमा कुनै धारणा सार्वजनिक गरेको छैन ।
विपक्षी एकताः असदको शासनविरुद्धको साझा शत्रु हटिसकेपछि, विपक्षी समूहहरूबीच आन्तरिक कलहको सम्भावना झन बढेको छ। यदि तिनीहरूले शक्ति बाँडफाँडमा सहमति गर्न सकेनन् भने, फेरि गृहयुद्धको सम्भावना रहन्छ ।
अन्तर्राष्ट्रिय मान्यताः नयाँ प्रशासनलाई अन्तर्राष्ट्रिय समुदायले मान्यता दिन्छ कि दिँदैन ? यदि मान्यता दिइएन भने, प्रतिबन्ध र आर्थिक संकट थप बढ्न सक्छ ।
भविष्यको बाटो
बशर अल–असदको शासनको पतन ऐतिहासिक क्षण हो, तर यसले शान्तिको ग्यारेन्टी गर्दैन । सिरियाको अर्को चरण विपक्षी समूहले युद्धकालीन गठबन्धनबाट शान्तिपूर्ण शासनमा रूपान्तरण गर्न सक्ने क्षमता मा निर्भर रहनेछ ।

एचटीएसको भूमिका, रूस र इरानको प्रभाव तथा अन्तर्राष्ट्रिय समुदायको समर्थन पनि महत्वपूर्ण रहनेछ।

यदि बहुलवादी नागरिक सरकार बन्न सफल भयो भने, सिरिया संघर्षपछिको संक्रमणको सफल मोडल बन्न सक्छ । तर, यदि यो प्रयास असफल भयो भने, देशले फेरि संघर्ष र अराजकताको चक्र सामना गर्नुपर्ने हुन सक्छ, जसले लिबियाको अवस्था दोहराउन सक्छ ।
आगामी हप्ता र महिनाहरूमा सिरियाको “नयाँ सुरुवात“ ले शान्ति स्थापना गर्ने कि अराजकताको बाटोमा धकेलिने भन्ने कुरा स्पष्ट हुनेछ।

विद्रोहीहरूको आह्वान
विद्रोहीहरूले प्रहरी र नागरिक अधिकारीहरूलाई आफ्नो जिम्मेवारीमा कायम रहन अनुरोध गरेका छन् । उनीहरुले एकताको सरकारको घोषणा हुँने दावी गरेका छन् । उनीहरूले कर्फ्यु लागू गरेका छन्, जसले डिसेम्बर ८ को साँझसम्म दमास्कसमा लुटपाटलाई प्रायः नियन्त्रणमा ल्याएको देखियो। यद्यपि, राष्ट्रपति भवनबाट भाँडाकुँडा लुटिएका खबर बाहिर आएका छन् ।

विद्रोहीहरूको बहुमत सुन्नी समुदाय बाट आएको छ, । यो अधिनायकवादी असद शासनको क्रुरताले विशेष रूपमा प्रभावित भएको थियो । तर, उनीहरूले धार्मिक विजयको उत्सवलाई मधुर बनाउँदै सिरियाका अल्पसंख्यकहरूको सुरक्षाको वाचा गरेका छन्। यो सकारात्म्क पक्ष हो ।

तर सिरियामा राजनीतिक विषयहरु सधैं जटिल बन्दै आएका छन् ।
असदको शासनकालमा सिरियामा भएको विभाजन उनको पतनपछि झन् छरपष्ट भएको छ ।
विद्रोहीहरू — उत्तर, पूर्व र दक्षिणका विभिन्न विद्रोही समूहले आश्चर्यजनक रूपले समन्वय गरी दमास्कसको कब्जा गरेका थिए । तर, असदको शासन अपेक्षाभन्दा छिटो ढल्दा उनीहरूले अहिले के गर्ने भन्ने रणनीति बनाउन सकेका छैनन् ।

सिरियाका चार प्रमुख समूहहरू
१. टर्की समर्थित सुन्नी विद्रोही (उत्तर–पश्चिम)
२ .कुर्द बल (उत्तर र पूर्व)
३ .जोर्डन समर्थित विद्रोही (दक्षिण)
४ . अलावाइट वफादारहरू (पश्चिम)

यी समूहहरूसँग आफ्नै सेनाहरू छन्, जो अब असद शासनको पराजयपछि कब्जा गरिएका हतियार, भूमि र सम्पत्तिबाट सशक्त बनेका छन् । यी सबै समूहहरूले २०० अर्ब डलरको पुनर्निर्माण परियोजनामा आफ्नो हिस्सा खोज्ने अन्तराष्ट्रिय पर्यवेक्षकहरुले आँकडा अघि सारेको फाइनान्नसियल टाइम्ले उल्लेख गरेको छ ।
विद्रोहीहरूबीचको नाजुक युद्धविराम असदको पतन भएको केही घण्टाभित्रै टुट्न थालिसकेको छ ।
मन्बिज मा, उत्तर–पश्चिमका टर्की समर्थित अरब बल र उत्तर–पूर्वका कुर्द बलबीच झडप सुरु भएको समाचारहर आएका छन् ।
सिरियालीहरूले इराक र लिबियामा सत्ता परिवर्तनपछिको गृहयुद्धको दुष्चक्रमा फस्ने आशांका गरिरहेका छन् ।
छिमेकीसँग सम्बन्ध व्यवस्थापनको चुनौती झने जटिल बनेको छ । डिसेम्बर ८ को साँझ, दमास्कसको एक पाँच–तारे होटलमा, डिनरका बीचमा इस्राएली हवाई आक्रमणको आवाज सुनिएको थियो । इजरायली कदमले झनै स्थितिलाई थप जटिल बनाउने छ ।

सत्ताका प्रमुख दाबेदारः अबु मुहम्मद अल–जोलानी
सबैभन्दा सशक्त दाबेदार हुन् अबु मुहम्मद अल–जोलानी
उमेरः ४२ वर्ष
उपाधि परिवर्तनः पहिले इस्लामिक नामले चिनिएका उनले “अहमद अल–शारा“ नाम लिएका छन् ।
अवस्थाः उनी एचटीसी (हयात तहरीर अल–शाम) का नेता हुन्, जुन पहिले अल–कायदा सम्बद्ध समूह थियो ।
हालको स्थितिः उनले दमास्कसको उमयद मस्जिदबाट प्रवचन दिएका थिए, जहाँ सीरियाली टेलिभिजनमा उनले “भविष्य हाम्रो हो“ भन्ने दाबी गरेको प्रसारण गरिएको थियो । उनले इसाईहरू र महिलाहरूलाई कडा इस्लामीक संहिता नलगाउने आश्वासन दिएका छन् ।
उनलाई साउदी अरबका मुहम्मद बिन सलमानसँग तुलना गर्न थालिएको छ ।
जोलानीको आलोचना
उनको अल–कायदासँगको पूर्वसम्बन्ध र प्रतिद्वन्द्वीहरूमाथि क्रूर दमनले उनलाई शंका गर्न पर्याप्त कारण दिएको छ ।
एचटीसीलाई अमेरिका, रसिया र राष्ट्रसङ्घले आतंकवादी संगठन मान्छन् ।
जोलानीको टर्की र कतारसँगको सम्बन्धले अरब शक्तिहरूलाई असहज बनाएको छ ।

अमेरिका, रसिया र राष्ट्रसङ्घको दृष्टिकोणः

एचटीसीलाई आतङ्ककारी संगठन मान्नुले अन्तर्राष्ट्रिय मान्यता प्राप्त सरकार बनाउने प्रयासलाई कठिन बनाउन सक्छ ।
शक्ति संघर्षको संकेतहरू
दक्षिणका पूर्व विद्रोहीहरू जोलानीभन्दा अघि राष्ट्रपति भवन पुगेका थिए।
प्रधानमन्त्री मोहम्मद गाजी अल–जलालीलाई नियन्त्रणमा लिएका छन् ।
तिनीहरूले जोलानीलाई सत्ता कब्जा गर्नबाट रोक्न खोजेका थिए ।
विभाजन झनै गहिरिंददै
कुर्दहरू (उत्तर–पूर्व)
तिनीहरू आफ्नो तेलको क्षेत्र र आफ्नो स्वायत्तता जोगाउन चाहन्छन् ।
अमेरिकी सेना (केही सय) कुर्द क्षेत्रमा छन्, जसले केन्द्रीय नियन्त्रणको प्रयासलाई अवरोध गर्न सक्छ।
अलावाइटहरू (पश्चिम)

उनीहरू पश्चिमी तटीय गाउँहरूमा आश्रय लिइरहेका छन्।
उनीहरूले रसियाको सुरक्षा खोज्न सक्छन्, किनभने रसियाको नौसेना र हवाई बेस अझै त्यहाँ छ ।
दमास्कसमा निर्वासित विपक्ष
इस्तानबुलमा रहेका निर्वासित विपक्षीहरूलाई साइडलाइन गरिएको छ ।
२०१५ मा सहमति भएको राष्ट्रिय सङ्घर्ष आयोग (एसएनसी) लाई सत्ता हस्तान्तरणको जिम्मेवारी दिइएको भए पनि उनीहरूलाई बेवास्ता गरिएको छ ।
विदेशी शक्तिको भूमिका
संयुक्त राज्य अमेरिकाः डोनाल्ड ट्रम्पले आफ्नो सामाजिक सञ्जालमा लेखेः “यो हाम्रो लडाई होइन। यसलाई चल्न देऊ। संलग्न नभए हुन्छ!“
रसियाः
रसियाले आफ्नो नौसेना र हवाई बेसलाई बचाउन खोज्नु स्वभाविक छ । टर्की र नयाँ सिरियाली नेताहरूबीचको सम्झौतामा निर्भर हुनेछ कि रसियाले कस्तो भूमिका खेल्छ।
अरब शक्ति (साउदी अरब, इजिप्ट लगायत) : तिनीहरू टर्की र कतारको प्रभावलाई सीमित गर्न चाहन्छन् । जोलानीको हत्या सम्भव छ भन्ने अडकल गर्न थालिएको छ ।

अब के हुन्छ?
सिरियामा शक्तिको संघर्ष अझै जारी छ ।
कुर्दहरू आफ्नो स्वायत्तता जोगाउन चाहन्छन् ।
अलावाइटहरू सुरक्षित क्षेत्रको खोजीमा छन् ।
एचटीएस र अन्य विद्रोही समूहहरू बीच संघर्ष भड्किएको छ ।
विदेशी हस्तक्षेपको सम्भावना रहन्छ ।
सिरियामा असदको पतनपछि “नयाँ शासक“ को खोजी जटिल बन्न पुगेको छ ।
असदबाट जोलानीतर्फको सत्ताको हस्तान्तरण कुनै शान्तिपूर्ण संक्रमण जस्तो देखिँदैन ।
एकता सरकार गठनको आह्वान भए पनि, सैन्य शक्तिको द्वन्द्व अझै जारी छ ।
सिरियाली जनताले शान्तिपूर्ण हस्तान्तरणको प्रार्थना गरिरहेका छन्, तर अरब विश्वमा त्यस्तो अवस्था दुर्लभ छ ।
सिरियाको “नयाँ सुरुवात“ ले के सकारात्मक मोड लिन्छ वा अराजकताको भुमरीमा फस्छ भन्ने कुरा अझै अनिश्चित छ ।

सिरियाली तानाशाहको पतन : सवत्र अब के भन्नेमा सन्त्रास, ट्रम्प पन्छिए !

: विभिन्न सञ्चारमाध्यममा आएका रिपोर्टका आधारमा एबीसी डेस्कले तयार पारेको व्रिफिङ