इलन मस्कलाई सप्ताहान्त मन पर्दैन। एक दशकभन्दा बढी समयदेखि, विश्वको सबैभन्दा धनी व्यक्तिले कम्तीमा ८० घण्टा हप्तामा काम गर्नु आवश्यक रहेको घोषणा गरेका छन् — “कहिलेकाहीँ १०० घण्टाभन्दा माथि पुग्छ,“ जस्तै उनले २०१८ मा भनेका थिए — “विश्व परिवर्तन गर्न“ का लागि। अहिले उनी र उनको मातहतका व्यक्तिहरूले तथाकथित सरकारी दक्षता विभागमा १२० घण्टासम्म काम गरिरहेका छन्, जसकारण मस्कको विचारमा, उनीहरूका “नोकरशाही विरोधीहरू“ को कुनै सम्भावना छैन। “यो त विरोधी टोलीले दुई दिन मैदान छोडेजस्तै हो!“ मस्कले हालै टिप्पणी गरेका थिए । “सप्ताहान्तमा काम गर्नु एउटा सुपरपावर हो।“

निरन्तर काम र उद्यमशील सफलताबीचको यो सम्बन्ध आजको अमेरिकी व्यापार संस्कृतिमा व्यापक छ। जेफ बेजोसले अमेजनको प्रारम्भिक वर्षहरूमा हप्ताको हरेक दिन १२ घण्टा काम गरेको बताउँछन्। एप्पलका प्रमुख कार्यकारी टिम कुक बिहान ४ः३० बजे इमेल पठाउनेमा प्रसिद्ध छन्। मस्कका कथित मालिक, टिभी समाचार र सामाजिक सञ्जालप्रति उनको प्रख्यात रुचिका बाबजुद, पनि “मभन्दा कुनै पनि राष्ट्रपतिले कडा परिश्रम गरेनन्“ भन्ने दाबी गर्छन्।

यी दाबीहरू, विश्वसनीय होऊन् वा नहोऊन्, अमेरिकी कामको सम्मानबारे केही महत्त्वपूर्ण कुरा प्रकट गर्छन्, र यसले व्यस्त अर्बपतिहरूको वर्गले हाम्रो राष्ट्रिय जीवनमा प्रभुत्व जमाउन योग्य ठान्नुको कारण व्याख्या गर्न मद्दत गर्छ। मस्क र उनका सहयोगीहरूका लागि, कामप्रतिको असाधारण उत्साह केवल कुरा सम्पन्न गर्ने तरिका मात्र होइन; यो एक जन्मजात श्रेष्ठताको चिन्ह पनि हो, एउटा “सुपरपावर“ जसले उनीहरूलाई संसारमा आफ्नो दृष्टिकोण लाद्ने अधिकार प्रदान गर्छ। मस्कको प्रविधि उद्योगको उच्च तहमा बिताएका दशकहरू, अन्य कार्यकारीहरूसँग घेरिएर, जसले आफ्नो निजी साम्राज्यमा आफ्नो प्रभुत्वलाई अथक कामको नैतिकताको प्रशंसा गरेर औचित्य ठह¥याए, उनलाई सिकाएको छ कि यदि तपाईं अरू सबैभन्दा कडा परिश्रम गर्नुहुन्छ भने, तपाईंले आफ्नो क्षेत्रमा निर्विवाद शासनको पुरस्कार पाउनुपर्छ। अब यसलाई उनले आफ्नो कम्पनीजस्तै अर्को निजी साम्राज्यमा परिणत गर्दै यो तर्कलाई हाम्रो सरकारमा विस्तार गर्न खोजिरहेका छन् ।

मस्कको परियोजनाको दायरा नौलो हुन सक्छ, तर उनले मूर्त रूप दिएको पुरातन ढाँचाको लामो इतिहास छ। अस्ट्रियामा जन्मिएका अर्थशास्त्री जोसेफ शुम्पटर, जसले १९३२ देखि १९५० सम्म (आफ्नो मृत्युसम्महुने बेलासम्म) हार्वर्डमा पढाए, उद्यमीहरूसँग विशेष व्यक्तित्वका गुणहरू हुन्छन् भन्ने विचारलाई लोकप्रिय बनाउन मद्दत गरे, जसले उनीहरूलाई साना व्यापारी र व्यवस्थापकहरूभन्दा अलग राख्छ। शुम्पटरका अनुसार, उद्यमशीलताले आर्थिक दिनचर्यालाई तोड्छ। त्यसका लागि “इच्छा र व्यक्तित्व“ चाहिन्छ। सच्चा उद्यमीहरूले “सृजनात्मक विनाशको आँधी“ उत्पन्न गर्छन्, उनको प्रसिद्ध भनाइमा, यो धारणा उनले जर्मन अर्थशास्त्री वर्नर सोम्बार्टबाट अनुकूलित गरेका थिए, जसले १९०९ मा दाबी गरेका थिए कि उद्यमीहरू “असाधारण जीवन शक्तिले सुसज्जित पुरुषहरू (महिला होइन!) हुन्, जसबाट असामान्य कार्य गर्ने प्रेरणा, काममा उत्कट आनन्द र शक्तिको अतृप्त चाहना बग्छ ।“ उनीहरू सुपरहिरो थिए।

अमेरिकी व्यापारिक नेताहरूले यो सोचलाई अंगाल्न धेरै समय लागेन। यसले उनीहरूलाई आफ्नो सफलतालाई आफ्नै उत्पादकताको स्वाभाविक परिणामको रूपमा तर्कसंगत बनाउन र भारी कार्यभारबाट कर्मचारीहरूलाई सशक्त बनाउने तरिकाको रूपमा प्रस्तुत गर्न सक्षम बनायो, उनीहरूलाई थिच्नुको सट्टा । जब अमेरिकाको पहिलो ठूलो भेन्चर क्यापिटल फर्ममध्ये एकका सह–संस्थापक जर्जेस एफ. डोरियटलाई १९६० मा उनको कम्पनीको तीव्र वृद्धिसँगै नयाँ कर्मचारी भर्ना गर्ने योजना छ कि भनेर सोधियो, उनले जवाफ दिए, “होइन, हामी सबै राति ढिलोसम्म काम गर्नेछौं।“ यो मानसिकता डोरियटले लगानी गरेका प्रविधि फर्महरूमा फैलियो र सिलिकन भ्यालीका कार्यकारीहरूको विश्वदृष्टिकोणलाई आकार दियो। १९८० को दशकको सुरुमा, एप्पलको म्याकिन्टोस डिभिजनमा स्टीभ जब्सको नेतृत्वमा काम गर्ने कर्मचारीहरूले “हप्तामा ९० घण्टालाई माया गर्छु !“ लेखिएको टी–शर्ट बनाए।

हालका दशकहरूमा, अमेरिकी जीवनका दुई प्रवृत्तिले यो उद्यमशील कार्य नैतिकताको प्रसारलाई सुपरचार्ज गरेको छ, जसले व्यस्त अर्बपतिहरूलाई हाम्रो राजनीतिको केन्द्रमा धकेल्न मद्दत गरेको छ। पहिलो, धेरै सामान्य अमेरिकीहरूले कामलाई दुर्लभ चीजको रूपमा सोच्न सिक े। उद्योगविहीनताले देशका ठूला क्षेत्रहरूलाई नष्ट ग¥यो र संघीयता घट्दै गएपछि, उनीहरू छँटनीको चक्र र नयाँ पेशा वा उद्योगहरूमा पुनः तालिम लिनुको आवश्यकतामा अभ्यस्त भए। अब, जब ७० प्रतिशतभन्दा बढी अमेरिकीहरू राम्रो तलब भएका राम्रा जागिरहरूको उपलब्धताबारे चिन्तित छन्, हाम्रो वर्ग पिरामिडको शीर्षमा रहेका मालिकहरूले यस्ता जागिरहरू कसरी स्थिति प्रतीक बनेका छन् भनेर सही रूपमा बुझ्छन् यदि गिल्डेड युगका धनीहरूले श्रमबाट मुक्तिको प्रदर्शन गर्थे भने, हाम्रो नयाँ गिल्डेड युगका धनीहरूले निरन्तर कामको प्रदर्शन गर्छन्। हामी उनीहरूलाई निरन्तर काम गरिरहेको देख्छौं जबकि हामी अतिरिक्त सिफ्टको खोजी गर्छौं वा पार्ट–टाइम जागिरहरू जोड्न संघर्ष गर्छौं, र हामी उनीहरू कति विशेष हुनुपर्छ भनेर अचम्म मान्छौं।

त्यसपछि, प्रविधिमा ठूलो सफलताको आसन्न खतरा छ। आज धेरै प्राविधिक नेताहरू विश्वास गर्छन् कि कृत्रिम बुद्धिमत्ताको विकासले धेरैजसो जागिरहरूलाई स्वचालित बनाएर समाप्त पार्नेछ। गूगल, ड्रपबक्स र मेटा जस्ता प्राविधिक कम्पनीहरूले हालैको छँटनीलाई औचित्य ठहराउन एआई प्रगतिलाई उल्लेख गरेका छन्, र विश्व आर्थिक मञ्चको सर्वेक्षण अनुसार, आगामी पाँच वर्षमा विश्वभरका ४० प्रतिशतभन्दा बढी कम्पनीहरूले त्यसै गर्नेछन् भन्ने अनुमान गरेका छन्। एआई बूमलाई अगाडि बढाउनेहरूका लागि, यो हेर्न लायक सम्भावना हो। आगामी स्वचालित संसारमा, अर्बपतिहरू अन्तिम कामदारहरू मध्येका हुनेछन् भन्ने अपेक्षा गर्छन्, जसले मानवहरूलाई बाँकी रहेको एकमात्र कामको जिम्मेवारी लिनेछन्ः सबैका लागि निर्णय लिने ।

मस्कका लागि, उनले अधिग्रहण गरेका फर्महरूको कार्यबल कटौती गर्नु यो भविष्यलाई एक कदम नजिक ल्याउने तरिका जस्तो देखिन्छ। ट्विटर अधिग्रहण गरेपछि, उनले आधा कर्मचारीलाई बर्खास्त गरे र बाँकीलाई सूचित गरे कि उनले “अत्यन्त कठोर“ व्यवस्थापन शैली लागू गर्नेछन्, धेरैले तीन महिनाको विच्छेद भत्ताको बदलामा राजीनामा दिने उनको प्रस्ताव स्वीकार गरे। अब मस्कले त्यही रणनीति संघीय सरकारमा लागू गरिरहेका छन्, क्यारियर अधिकारीहरूलाई डोज शक ट्रुप्स र मेसिन लर्निङ एल्गोरिदमले प्रतिस्थापन गर्न खोजिरहेका छन्। “जति कुरा मेसिनले स्वचालित गर्न सकिन्छ, त्यो सबै हुनेछ,“ मस्कको आक्रमणलाई नजिकबाट हेरेका एक अधिकारीले हालै द वाशिंगटन पोस्टलाई बताए। “र प्राविधिकहरूले नोकरशाहहरूलाई प्रतिस्थापन गर्नेछन्।“

सामान्य बुद्धिले यो दृष्टिकोणमा अवरोधहरू देखाउन सक्छ। मस्कले हाम्रो आँखा अगाडि प्रमाणित गरिरहेका छन्, हप्तामा १२० घण्टा काम गर्नु राम्रो काम गर्नुको पर्याय होइन । मस्क र उनको डोज सहयोगीहरूले चौबीसै घण्टा काम गर्ने व्यक्तिहरूबाट अपेक्षा गर्न सकिने लापरवाही गल्तीहरू गरिरहेका छन्, जसले कथित रूपमा “डेलिभरी पिज्जा, रेड बुल र डोरिटोसको स्थिर प्रवाह“ मा बाँचिरहेका छन् र कार्यालयको “स्लीप पडहरू“ मा मात्रै बीच–बीचमा आराम गर्छन्। उनीहरूले खर्च बचतको दस्तावेजीकरण गर्न खोजेको वेबसाइट बनाए जुन स्पष्ट लेखा त्रुटिहरूले भरिएको थियो। उनीहरूले आणविक हतियार सुरक्षाका लागि जिम्मेवार सयौं कामदारहरूलाई बर्खास्त गरे, त्यसपछि उनीहरूलाई पुनः भर्ना गर्न हतार गरे।

मस्कलाई थाहा छ कि जब कुनै कार्यकारीलाई असाधारण उत्पादक शक्ति भएको मानिन्छ, उसले कति कुरा बिगार्न सक्छ। उनले ट्विटरलाई खराब, कम मूल्यवान कम्पनी बनाए, यसको प्रमाणीकरण र मध्यस्थता प्रणालीहरू भत्काए र अन्य वेबसाइटहरूको लिंकहरू दबाए, र तैपनि उनले यसलाई मागा मेगाफोनमा परिणत गरेर नाफा कमाए। उनका कारहरू आगलागी हुन्छन्, र तैपनि तिनीहरू उनको अति–स्वचालित कारखानाहरूबाट उत्पादन भइरहन्छन्, उनको पंथजस्तो प्रशंसक आधारले तिनको आकर्षण बढाइरहन्छ। र अब, यदि कुनै कुराले डोजको विध्वंसकारी बललाई रोक्छ भने, ती अदालतहरू हुनेछन्, वा सायद राष्ट्रपतिको ईष्र्या, न कि मस्क र उनको टोलीले के गरिरहेका छन् थाहा छैन भन्ने खुलासाले ।

जस्तो पिटर थिएलले एकपटक भनेका थिए, “एउटा स्टार्टअप मूल रूपमा राजतन्त्रको रूपमा संरचित हुन्छ।“ र राजतन्त्रमा जस्तै, धेरै स्टार्टअपहरूको मुख्य उद्देश्य नेताहरूको अहंकारलाई चापलुसी गर्नु हो, न कि साधारण मानिसहरूको जीवनलाई सुधार्नु। यदि संयुक्त राज्य अमेरिका बढ्दो रूपमा दुई कठोर राजाहरूद्वारा शासित देशजस्तो लाग्छ भने, यो शायद सरकार अब व्यापारजस्तै चलाउन थालिएको कारणले हो।
द न्यूयोर्क टाइम्सबाट भावानुवाद (फेब्रुअरी २७, २०२५)
एरिक बेकरद्वारा (बेकर हार्वर्डका इतिहासकार र “मेक योर ओन जबः हाउ दि इन्टरप्रेनरियल वर्क एथिक एक्जस्टेड अमेरिका“ पुस्तकका लेखक हुन्।)