ट्रम्पले कसरी प्रसारलाई प्रेरित बढावा दिंदैछन् त ?

(मस्को, रूसमा आणविक क्षमता भएका मिसाइलहरू सहितको सैन्य परेडको रिहर्सल, मे २०२४
म्याक्सिम शेमेतोभ / रोयटर्स)–फरेन अफेयर्स, मार्च ८, २०२५

दोस्रो ट्रम्प प्रशासनले युद्धपछिको अन्तर्राष्ट्रिय व्यवस्थाको महत्वपूर्ण तत्वहरूलाई छिट्छिटो भत्काउँदै गर्दा, यसले आफ्ना कार्यहरूका प्रष्टै सम्भावित परिणामहरू—जस्तै नयाँ चरणको आणविक प्रसारको सुरुवात, यो पटक आतंकवादी वा दुष्टहरूबाट नभएर पहिले अमेरिकी सहयोगी भनेर चिनिएका देशहरूबाट हुनसक्छ भन्ने विचार गरेको जस्तो देखिँदैन।

विदेश नीतिलाई एक शताब्दी पछाडि फर्काउनाले आज हामीले सामना गरिरहेको अस्तित्वको खतरा मेटाउने छैनः अर्थात्, व्यापक आणविक विशेषज्ञता र अपेक्षाकृत सस्तो, सजिलो आणविक प्रविधि। आणविक हतियारको व्यापक अधिग्रहणलाई रोक्ने अप्रसार व्यवस्था भनेको राष्ट्रिय आत्म–संयमको स्वैच्छिक कार्य हो, जुन देशहरूले पालना गर्छन् किनभने उनीहरूलाई त्यो व्यवस्थासँग सुरक्षित महसुस हुन्छ। तर उनीहरू सुरक्षित महसुस गर्छन् किनभने यो व्यवस्था सामान्यतया सौम्य अमेरिकी शक्तिद्वारा नियन्त्रित व्यापक अन्तर्राष्ट्रिय प्रणालीभित्र बसेको छ भन्ने ठान्छन् । ट्रम्प प्रशासनले हाल भत्काइरहेको नाटो जस्ता संस्थाहरू सहितको सहकारी अन्तर्राष्ट्रिय साझेदारी नै यो जालो हो।

सबैले बुझ्नुपर्छ कि यदि उदार व्यवस्था ढल्यो भने, अप्रसार व्यवस्था पनि त्यससँगै ढल्नेछ। र त्यसपछि आणविक हतियारको लागि दौडिने शक्तिहरू अमेरिकाका नव–अनाथ मित्रहरू हुनेछन्, जो अब अमेरिकी सुरक्षा ग्यारेन्टीमा भरोसा गर्न सक्दैनन्, बरु अमेरिकी दबाबको डर पनि गर्नुपर्ने हुनसक्छ।

राजनीतिशास्त्री केनेथ वाल्ट्जले प्रसिद्ध रूपमा तर्क गरे जस्तै आणविक हतियारको प्रसारको सन्दर्भमा “धेरै राम्रो हुन सक्छ“—किनभने सबै अन्तर्राष्ट्रिय प्रतिद्वन्द्विताहरू पारस्परिक विनाशको सम्भावनाले स्थायी रूपमा स्थिर हुनेछन्। विश्वले उनको परिकल्पनालाई परीक्षण गर्न लागेको हुनसक्छ। र किनभने प्रसार प्रक्रियाको सबैभन्दा खतरनाक चरण सधैं देशहरूले आणविक सीमा पार गर्न लागेको अवधि हुन्छ, यदि ट्रम्प प्रशासनले आफ्नो मार्ग परिवर्तन गरेन भने, आगामी वर्षहरू आणविक संकटहरूद्वारा परिभाषित हुने सम्भावना छ।

डी गलको पाठ
अमेरिकी नीति निर्माताहरूले १९४० को दशकमा नियम–आधारित अन्तर्राष्ट्रिय व्यवस्था निर्माण गर्न थाले, तीन दशकको युद्ध र आर्थिक संकटपछि । बीसौं शताब्दीको पहिलो आधाबाट उनीहरूले सिकेको पाठ सरल थियोः केवल क्रूर अल्पकालीन स्वार्थमा काम गर्नाले देशहरूलाई छिमेकीलाई गरिब बनाउने आर्थिक नीति र सुरक्षा नीतिहरू अँगाल्न प्रेरित ग¥यो, जसले गर्दा आर्थिक र सामाजिक अशान्ति, आक्रामक तानाशाहीहरूको उदय, र अन्ततः वैश्विक विनाश निम्त्यायो। यो ढाँचाको पुनरावृत्ति रोक्ने आशामा, वाशिङटनले प्रबुद्धरुपले दीर्घकालीन हितमा काम गर्ने निर्णय ग¥यो, अन्तर्राष्ट्रिय राजनीतिलाई समूह खेलको रूपमा खेल्दै । यसको मतलब समान विचारका सहयोगीहरूसँग मिलेर स्थिर, सुरक्षित ढाँचा निर्माण गर्नु थियो जसभित्र समूहका सदस्यहरू आपसी डर बिना सँगै अघि बढ्न सक्थे।

सुरुदेखि नै, यो व्यवस्था असाधारण अमेरिकी शक्तिमा आधारित थियो, जुन संयुक्त राज्य अमेरिकाको मात्र नभएर समग्र समूहको पक्षमा प्रयोग गरिन्थ्यो। यो न त भावनात्मक परोपकारिता थियो न त कपटी नवसाम्राज्यवाद, बरु आधुनिक विश्वमा अर्थतन्त्र र सुरक्षालाई राष्ट्रिय स्तरभन्दा माथि व्यवस्थापन गर्नुपर्ने बुझाइ थियो। अमेरिकी नीति निर्माताहरूले बुझे कि पूँजीवाद एउटा सकारात्मक योगफलको खेल हो, जसमा खेलाडीहरू एकअर्काको खर्चमा निर्भर नभइकन सँगै बढ्न सक्छन् र मित्रहरूबीचको सुरक्षा एउटा गैर–प्रतिद्वन्द्वी वस्तु हुन सक्छ। त्यसैले, आफ्नो अविश्वसनीय शक्तिलाई अन्य देशहरूको शोषण गर्न प्रयोग गर्नुको सट्टा(जसरी हरेक अघिल्लो प्रभुत्वशाली शक्तिले गरेको थियो) वाशिङटनले आफ्ना सहयोगीहरूको अर्थतन्त्रलाई पुनर्जनन गर्न र उनीहरूको रक्षालाई समर्थन गर्ने मार्ग रोज्यो, ठूलो हब्सियन अन्तर्राष्ट्रिय प्रणालीभित्र लकियन सहयोगको विस्तारित क्षेत्र सिर्जना गर्दै अघि बढ्यो ।

ट्रम्पको ह्वाइट हाउसमा पुनरागमन भयो। अर्को कार्यकालको लागि उम्मेदवारी दिँदा, उनले एक दिनमा युद्ध समाप्त गर्ने आफ्नो मनसाय घोषणा गरेका थिए, कसरी भन्ने बारे धेरै केही नभनीकन । उनले पदभार ग्रहण गरेदेखि, उनको प्रशासनका योजनाहरूको विवरण भरिन शुरू भएको छ, र ती युक्रेनलाई रूसको माग स्वीकार गर्न बाध्य पार्नमा संलग्न देखिन्छन्ः हस्तान्तरित भूभाग, सैन्य कमजोरी, सरकार परिवर्तन, र पूर्वतर्फ पुनः अभिमुखीकरण । प्रशासनको मस्को–समर्थक झुकाव कति टाढा जान्छ भनेर बुझ्न गाह्रो छ, किनभने अमेरिकी विदेश नीतिमा युगान्तकारी परिवर्तन जस्तो देखिने कुराको वरिपरि भ्रम छ र ट्रम्प प्रशासनको सञ्चारमा असंगतता छ ।

युद्धको अन्तिम हतियारको रूपमा, आणविक हतियारहरूले यो व्यवस्थालाई व्यवस्थापन गर्न अद्वितीय चुनौती प्रस्तुत गरे। आणविक हतियार प्राप्त गर्ने देशहरूले रणनीतिक स्वायत्तता र जबरजस्ती शक्ति प्राप्त गर्नेछन्, जबकि आणविक नहुने राष्ट्रहरू शिकार बन्नेछन् जस्तो देखिन्थ्यो। नयाँ सैन्य प्रविधि देखा पर्दा यस्तो जहिले पनि हुन्छ, धेरै देशहरूले तिनलाई प्राप्त गर्ने बारेमा सोचे—यस्तो सोच्नु आश्चर्यजनक थिएन । तर १९५० र १९६० को दशकमा समस्या समाधानको मोटो उपाय देखा पर्दा व्यापक प्रसार रोकियो। संयुक्त राज्य अमेरिकाले आफ्ना आणविक हतियारले सुसज्जित शत्रुहरूलाई निरोध मार्फत प्रतिकार गर्नेछ र आफ्ना मित्रहरूलाई पनि आफूसँगै रक्षा गर्नेछ, उनीहरूलाई स्वतन्त्र आणविक कार्यक्रमहरूको आवश्यकता हटाउँदै । यी व्यवस्थाहरू १९७० मा आणविक अप्रसार सन्धि (एनपीटी) मार्फत बाँधिए । अमेरिका, सोभियत, बेलायत, फ्रान्सेली र चिनियाँले आफ्ना हतियार राख्न पाए, जसले निरोध जारी राख्न सम्भव बनायो, जबकि अन्य हस्ताक्षरकर्ताहरूले आणविक बन्ने अधिकार त्यागे। यो सम्झौता समझदारीपूर्ण थियो र त्यसपछि धेरै हदसम्म कायम रह्यो, केवल इजरायल, भारत, पाकिस्तान र उत्तर कोरियाले आणविक क्लबमा प्रवेश गरे।
आणविक क्षेत्रमा अधिकांश ध्यान सधैं महाशक्तिहरूमाथि केन्द्रित रह्यो, र त्यसपछि उत्तर कोरिया (जो २००६ मा आणविक बन्यो), इराक (जसले हतियार खोज्यो), र इरान (जो अब सीमामा छ) जस्ता दुष्टहरूमा । तर हालैका घटनाहरूले गर्दा, प्रायः बेवास्ता गरिएका बेलायती र फ्रान्सेली केसहरू बढी ध्यान दिन लायक छन्। यूनाइटेड किंगडमले १९४१ मा विश्वको पहिलो आणविक हतियार कार्यक्रम शुरू ग¥यो, दुई वर्षपछि यसलाई म्यानहट्टन परियोजनासँग मर्ज ग¥यो। युद्धपछि वाशिङटनले सहयोग बन्द गरेपछि लन्डनले आफैं जारी राख्ने निर्णय ग¥यो र १९५२ मा पहिलो बम सफलतापूर्वक परीक्षण ग¥यो। फ्रान्सले १९५४ मा गोप्य सैन्य आणविक कार्यक्रम शुरू ग¥यो, १९५८ मा सार्वजनिक ग¥यो, र १९६० मा पहिलो हतियार सफलतापूर्वक परीक्षण ग¥यो।
फ्रान्सले अमेरिकी आणविक छातामुनि रहँदा पनि बम किन बनायो? किनभने फ्रान्सेली राष्ट्रपति चाल्र्स डी गलले वाशिङटनले आफ्ना सुरक्षा ग्यारेन्टीहरू पूरा गर्छ भन्नेमा भरोसा गरेनन्। विस्तारित निरोध एक छल थियो, उनले यस्तो महसुस गरे, र पेरिस साँच्चै सुरक्षित हुनका लागि आफ्नै आणविक क्षमता प्राप्त गर्नुको विकल्प थिएन। उनले १९६३ मा भनेका थिए, “अमेरिकी आणविक हतियारहरू विश्व शान्तिको आवश्यक ग्यारेन्टी रहन्छन्। . . . तर यो पनि रहन्छ कि अमेरिकी आणविक शक्तिले युरोप र फ्रान्सलाई सम्बन्धित सबै सम्भावनाहरूमा तुरुन्तै जवाफ दिँदैन। त्यसैले . . . हामीले आफूलाई हाम्रो आफ्नै अद्वितीय आणविक शक्तिले सुसज्जित गर्ने निर्णय गरेका छौं।“ फ्रान्सेलीहरूले यसलाई फोर्स डे फ्राप्पे—“आक्रमण शक्ति“ भन्थे ।
पुस्तौंसम्म, गैर–फ्रान्सेली विश्लेषकहरूले यो तर्कको मजाक उडाए, यसलाई अत्यधिक ग्यालिक गर्व वा पागलपनको प्रतिबिम्बको रूपमा हेरे, न कि शान्त रणनीतिक तर्कको रुपमा । दोस्रो ट्रम्प प्रशासनको पहिलो हप्ताहरूपछि, त्यो दूरदर्शी देखिन्छ, र अब कमैले मजाक उडाइरहेका छैनन्।
रूसप्रति प्रेम
शीतयुद्धको अन्त्य र सोभियत संघको विघटनसँगै, आणविक चित्र उल्लेखनीय रूपमा परिवर्तन भयो। महाशक्ति टकरावको सम्भावना त्यसबेला टाढा देखिन्थ्यो, र सबैभन्दा तत्काल खतरा सोभियत आणविक सामग्री र विशेषज्ञता अन्य देशहरू वा उपराष्ट्रीय समूहहरूमा फैलिनुमा देखिन्थ्यो। “लुज न्युक्स“ लाई नियन्त्रणमा राख्नु त्यो बेलाको मुख्य समस्या बन्यो, जसलाई १९९१ को नन–लुगार सहकारी खतरा न्यूनीकरण अधिनियमद्वारा स्थापित कार्यक्रमहरूले सम्बोधन गरे।

(सियोल, दक्षिण कोरियामा उत्तर कोरियाले ब्यालिस्टिक मिसाइल परीक्षण गरेको समाचार प्रसारण, जनवरी २०२५/किम होङ–जी / रोयटर्स)

विशेष रूपमा कठिन मुद्दा सोभियत आणविक हतियारको अवशेषहरू त्यो बेला स्वतन्त्र देश युक्रेनमा तैनाथ भएको थियो। अन्य देशहरूले किभलाई ती सबै अवशेषहरू मस्कोलाई फिर्ता गर्न दबाब दिए, त्यसो गर्दा कुनै हानि नहुने वाचा गरे । धेरै प्रतिरोध गर्न सक्ने क्षमता बिना, किभ सहमत भयो, र यो कदम १९९४ को बुढापेस्ट मेमोरन्डममा संहिताबद्ध गरियो, जसमा बेलारूस, कजाकिस्तान, र युक्रेनले संयुक्त राज्य अमेरिका, यूनाइटेड किंगडम, र रूसबाट सुरक्षाको आश्वासनको बदलामा एनपीटीमा सामेल भए।
त्यतिबेला, केहीले यसलाई गल्ती भएको तर्क गरेका थिए । उदाहरणका लागि, १९९३ मा फरेन अफेयर्समा लेख्दै, राजनीतिशास्त्री जोन मेयरशाइमरले नोट गरे अनुसार युक्रेनले अन्ततः रूसी पुनर्जननको प्रतिकार गर्न आवश्यक हुनेछ र आणविक क्षमता कायम राख्नु त्यसको कम समस्याग्रस्त तरिका हो। “युक्रेनले परम्परागत हतियारहरूसँग आणविक हतियारले सुसज्जित रूसको रक्षा गर्न सक्दैन, र संयुक्त राज्य अमेरिकासहित कुनै पनि राज्यले यसलाई अर्थपूर्ण सुरक्षा ग्यारेन्टी विस्तार गर्ने छैन,“ उनले लेखेका थिए “युक्रेनी आणविक हतियारहरू रूसी आक्रमणको एकमात्र विश्वसनीय निरोधक हुन्।“ तर तत्कालीन आणविक प्रसारको डरले भविष्यका युद्धहरूको डरलाई ओझेलमा पा¥यो, त्यसैले सोभियत–पछिको युक्रेन परम्परागत सैन्यसहित समाप्त भयो।
दुई दशकसम्म, यो खासै समस्या जस्तो देखिएन। त्यसपछि, २०१४ मा, युक्रेनको पश्चिमतर्फ बढ्दो झुकावबाट क्रुद्ध भएर, रूसी राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनले किभलाई पाठ सिकाउने निर्णय गरे। उनले रूसीभाषी जनसंख्या भएका दक्षिण र दक्षिणपूर्वी युक्रेनी प्रान्तहरूमा अलगाववादी आन्दोलनहरूलाई उक्साए र त्यसपछि “सहायता“ गर्न रूसी सेनाहरू पठाए, छिट्टै क्राइमिया र डोनबासका भागहरू कब्जा गरे। त्यसपछि वर्षौंसम्म न्युन–स्तरको द्वन्द्व र अनिर्णायक वार्ताहरू चलिरहे, जबसम्म २०२२ मा पुटिनले देशको बाँकी भाग जित्न वा मस्कोबाट आदेश लिने कठपुतली सरकारसहित उपनिवेशमा घटाउन पूर्ण–स्तरीय आक्रमण शुरू गरेनन् ।

लडाकुहरूबीचको आकार र शक्तिको असमानताको कारण, कमैले युक्रेनले रूसी आक्रमणको प्रतिरोध गर्न सक्छ भन्ने अपेक्षा गरेका थिए। तर उसले ग¥यो, र एकपटक किभ छिट्टै पतन नहुने स्पष्ट भएपछि, संयुक्त राज्य अमेरिका र युरोपले सैन्य र आर्थिक सहायता बढाउँदै यसलाई समर्थन गर्न अघि बढे। महिना र वर्षहरू बित्दै जाँदा, गतिशील युद्ध स्थिर(पोजिसन) र क्षयको युद्धमा परिणत भयो, रूसले क्राइमिया र डोनबासको अधिकांश भाग कायम राख्यो भने युक्रेनले कुस्र्क नजिकैको रूसी भूभागको एक टुक्रामा अडान लियो। बाइडेन प्रशासन र यसका युरोपेली सहयोगीहरूले किभलाई लडाइँमा टिकाइ राख्न प्रतिबद्ध देखिए, तर पुटिनले आफ्नो देशको विशाल स्रोतहरू सबै लगाउने इच्छाले उनलाई थोरै फाइदा दियो ।

त्यसपछि ट्रम्पको ह्वाइट हाउसमा पुनरागमन भयो। अर्को कार्यकालको लागि उम्मेदवारी दिँदा, उनले एक दिनमा युद्ध समाप्त गर्ने आफ्नो मनसाय घोषणा गरेका थिए, कसरी भन्ने बारे धेरै केही नभनीकन । उनले पदभार ग्रहण गरेदेखि, उनको प्रशासनका योजनाहरूको विवरण भरिन शुरू भएको छ, र ती युक्रेनलाई रूसको माग स्वीकार गर्न बाध्य पार्नमा संलग्न देखिन्छन्ः हस्तान्तरित भूभाग, सैन्य कमजोरी, सरकार परिवर्तन, र पूर्वतर्फ पुनः अभिमुखीकरण । प्रशासनको मस्को–समर्थक झुकाव कति टाढा जान्छ भनेर बुझ्न गाह्रो छ, किनभने अमेरिकी विदेश नीतिमा युगान्तकारी परिवर्तन जस्तो देखिने कुराको वरिपरि भ्रम छ र ट्रम्प प्रशासनको सञ्चारमा असंगतता छ । तर हालैका हप्ताहरूमा, पर्याप्त परिवर्तन भएको छ कि युक्रेन र अन्यलाई पहिलेका अमेरिकी समर्थनका वाचाहरू अब पूर्ण रूपमा भरोसा गर्न सकिँदैन भनेर स्पष्ट भएको छ।
डी गल जस्तै, मेयरशाइमर सही साबित भएका छन्। विस्तारित निरोध एक छल थियो, र यसमा भरोसा गर्नेहरू मूर्ख थिए। जसले धेरै धम्कीमा परेका देशहरूको लागि प्रश्न उठाउँछः किन फ्रान्सेली मार्ग अनुसरण नगर्ने र आफ्नै फोर्स डे फ्राप्पे विकास गरेर आफूलाई सुरक्षित किन नगर्ने?
अर्को को?
अब संयुक्त राज्य अमेरिका एक अविश्वसनीय सहयोगी भएको छ, संरक्षण खोज्ने देशहरूले लिन सक्ने एउटा मार्ग भनेको फरक प्रदायकबाट विस्तारित निरोधको स्रोत खोज्नु हो। उदाहरणका लागि, आगामी जर्मन चान्सलर फ्राइड्रिच मर्जले भनेका छन् उनले “बेलायती र फ्रान्सेलीहरूसँग कुरा गर्नेछन् कि उनीहरूको आणविक संरक्षण हामीलाई पनि विस्तार गर्न सकिन्छ कि“; नाटोका अन्य सदस्यहरूले पनि त्यस्तै गर्न सक्छन्। बेलायती प्रधानमन्त्री केयर स्टार्मर र फ्रान्सेली राष्ट्रपति इम्मानुएल म्याक्रों यो विचारको लागि खुला छन; साँच्चै युरोपेली निरोधक चाँडै उभिन सक्छ।
यो एक उपयोगी विकास हुनेछ, अमेरिका–पछिको विश्वमा युरोपेली सुरक्षालाई स्थिर गर्न मद्दत गर्नेछ। तर वाशिङटनको विश्वासघातले भविष्यका सबै विस्तारित निरोध व्यवस्थाहरूमाथि शंका उत्पन्न गर्नेछ, तिनीहरूलाई निर्भरयोग्य नभई नष्ट गर्न सकिने कुरा स्पष्ट गर्नेछ। त्यसबेला, लन्डनले वाशिङटनमाथि भरोसा गरेन, र पेरिसले वाशिङटन वा लन्डनमाथि भरोसा गरेन। त्यसोभए अरू देशहरूले अब लन्डन र पेरिसमाथि किन भरोसा गर्नुपर्छ? आखिरः मलाई दोस्रो पटक मूर्ख बनायौ भने, आफैप्रति लाज लाग्छ ।
निश्चिन्त हुनको लागि केही देशहरूले आफ्नै बमहरू पछ्याउने निर्णय गर्न सक्छन् । यस्तो नतिजालाई रोक्न अब राखिएका सबै प्रतिबन्धहरूसँग, यो अनुसरण गर्न सजिलो मार्ग हुने छैन। यसको मतलब गम्भीर आणविक विशेषज्ञता जम्मा गर्नु, ठूलो मात्रामा विखण्डनीय सामग्री, र उच्च–स्तरीय हतियारहरू उत्पादन गर्ने क्षमता हुनेछ। यसले धेरै वर्षको निरन्तर प्रयास र दसौं अर्ब डलर खर्च गर्नेछ। तर यो निश्चित रूपमा सम्भव छ।

इजरायलले १९५० को दशकमा आफ्नो आणविक हतियार कार्यक्रम शुरू ग¥यो, फ्रान्सेलीहरूबाट धेरै सहायता प्राप्त ग¥यो। इजरायलीहरूलाई १९६० को दशकको अन्त्यसम्ममा पहिलो बम विकास गरेको मानिन्छ, पछिल्ला दशकहरूमा केही सय थपेका छन् । यसैबीच, आफ्नो कट्टर शत्रु भारत आणविक भएको देखेपछि, पाकिस्तानले १९७० को दशकमा आफ्नो गोप्य आणविक कार्यक्रम शुरू ग¥यो। चीन र उत्तर कोरियाबाट धेरै सहायता प्राप्त गरेपछि, इस्लामाबादले १९९८ मा हतियार सफलतापूर्वक परीक्षण ग¥यो।
जापानले फरक मार्ग अपनाएको छ, पूर्ण–स्तरीयको सट्टा अव्यक्त आणविक क्षमता विकास गरेको छ—“तहखानेमा बम“ जुन आवश्यक परेमा छिट्टै हतियारमा जोड्न सकिन्छ । १९६० को दशकदेखि, टोकियोले आणविक हतियारहरू राख्ने, उत्पादन गर्ने, र जापानी भूमिमा अनुमति नदिने प्रतिबद्धता गरेको छ। तर यसले उन्नत नागरिक आणविक ऊर्जा कार्यक्रम, अलग गरिएको प्लुटोनियमको ठूलो भण्डार, र प्रभावशाली स्थानीय रक्षा उद्योग पनि प्राप्त गरेको छ। कुनै पनि जापानी सरकारले घरेलु र विदेशमा उत्पन्न हुने विवाद स्वीकार गर्न तयार भएमा महिनौंभित्र आणविक हतियारको अन्तिम चरणमा पुग्न सक्छ।
त्यसोभए अर्को को आणविक बन्न सक्छ ? सबैभन्दा स्पष्ट उम्मेदवारहरू युक्रेन र ताइवान हुनेछन्, शक्तिशाली आणविक हतियारले सुसज्जित छिमेकीहरूद्वारा स्पष्ट रूपमा धम्कीमा परेका राष्ट्रहरू । (ताइवानले १९७० र १९८० को दशकमा दुई पटक प्रयास ग¥यो, तर हरेक पटक संयुक्त राज्य अमेरिकाले पत्ता लगायो र रोक्यो।) तर एकपटक यस्ता प्रयासहरू शुरू भएपछि, ती छिमेकीहरूले पूरा हुनुअघि नै आक्रमण गर्न सक्छन्, सुरक्षाको प्रयासले सजिलै निवारक युद्ध र राष्ट्रिय विनाश निम्त्याउन सक्छ। इरानले हतियारकरणको अन्तिम सीमा पार गर्न खोजेमा पनि यस्तै खतराहरूको सामना गर्नुपर्ने हुन सक्छ, जसले अमेरिकी वा इजरायली आक्रमणलाई निम्त्याउन सक्छ।
यदि व्यवस्था क्षय हुनेक्रम जारी रह्यो भने, दक्षिण कोरिया सम्भवतः यो प्रसारको लहरको पहिलो नयाँ आणविक शक्ति बन्नेछ। यो १९७५ मा एनपीटीमा सामेल भएको थियो, तर यो इच्छाले फिर्ता हुन सक्छ र उत्तर कोरियाबाट खतरा रोक्न स्वतन्त्र आणविक क्षमता आवश्यक छ भन्ने निष्कर्षमा पुग्न सक्छ। दक्षिण कोरियाली अधिकारीहरूले पहिले नै सम्भावनाको बारेमा कुरा गर्न शुरू गरिसकेका छन्, र यदि संयुक्त राज्य अमेरिकाले कुनै पनि संलग्नता हटाउने कदम चाल्यो भने यस्ता छलफलहरू निश्चित रूपमा तीव्र हुनेछन्। यदि सियोल आणविक बन्यो भने, टोकियोले सम्भवतः पछ्याउनेछ। र अन्ततः अष्ट्रेलियाले पनि उनीहरूसँगै सामेल हुन सक्छ, १९७० को दशकमा त्यागेको आणविक हतियार कार्यक्रम पुनः शुरू गरेर ।
युरोपमा, केही पोलिश जनरलहरूले फ्रान्स र यूनाइटेड किंगडममा निर्भर रहनुको सट्टा आफ्नै आणविक शक्ति प्राप्त गर्ने विचारमा खुल्ला रूपमा विचार गरिरहेका छन्। मार्च ७ मा पोलिश संसदमा दिएको भाषणमा, प्रधानमन्त्री डोनाल्ड टस्कले यो विचारलाई समर्थन गरेको जस्तो देखिन्छ। “पोल्याण्डले सबैभन्दा आधुनिक सम्भावनाहरूमा पुग्नुपर्छ, आणविक हतियार र आधुनिक असामान्य हतियारहरूसँग सम्बन्धित पनि,“ उनले भने। “परम्परागत हतियारहरू, सबैभन्दा परम्परागतहरू किन्नु पर्याप्त छैन।“ यता, नर्डिक र बाल्टिक देशहरूका अधिकारीहरूले निश्चित रूपमा निजी रूपमा आणविकीकरणको बारेमा कुराकानी गरिरहेका छन्। (स्वीडेनले १९७० को दशकसम्म स्वतन्त्र आणविक कार्यक्रम राखेको थियो।)।
यी कुनै पनि निश्चित छैनन्, कम्तीमा किनभने कसैलाई अझै थाहा छैन कि ट्रम्प प्रशासनले वास्तवमा आफ्ना पूर्ववर्तीहरूले पुस्तौंसम्म बनाएका गठबन्धनहरूलाई त्याग्नेसम्ममा पुग्छ कि पुग्दैन। तर यदि त्यसो ग¥यो भने, पहिलेका सहयोगीहरूले निरन्तर अमेरिकी संरक्षणको अनुमानमा गरेका केही छनोटहरू पुनर्विचार गरे भने कसैले आश्चर्य मान्नुपर्दैन । यो अनौठो नयाँ विश्व कसरी खेलिन्छ भनेर भविष्यवाणी गर्न धेरै हतार हुन्छ। तर प्रसारलाई लामो समयसम्म रोकेर राख्ने मनोवैज्ञानिक अवरोधहरू पहिले नै ढलिसकेका मानिन सक्छन्।

फरेन अफेयर्सबाट
गिदोन रोज बर्लिनमा रहेको अमेरिकी एकेडेमीमा एक्सेल स्प्रिङ्गर फेलो र काउन्सिल अन फरेन रिलेसन्सका सहायक वरिष्ठ फेलो हुन्।