टेक्नोलोजीले विरलै त्यसो गर्न सक्षम भएको छ।

यदि तपाईँ नयाँ प्रोटिन संरचना हेर्न चाहनुहुन्छ भने, एउटा एआइलाई सोध्नुहोस्। यदि तपाईँलाई साँच्चै फ्याक्स मेसिन चाहिन्छ भने, डाक्टरको कार्यालयमा प्रयास गर्नुहोस्। यो क्लिपबोर्डको मुनि कुनामा कतै हुनेछ जसमा विभिन्न प्रकारका कागज फारमहरू संलग्न हुनेछन्। सबै डाक्टरहरू, वा सबै स्वास्थ्य–हेरचाह प्रणालीहरूका लागि सत्य होइन, तर धेरैमा रिसाउने मुस्कानका लागि पर्याप्त सत्य होस, यस क्षेत्रको डिजिटल रूपान्तरण सबैभन्दा राम्रो भएको छ।

अर्थशास्त्रीहरू सोच्छन् कि टेक्नोलोजी विगत ५० बर्षमा ओइसीडी देशहरूको स्वास्थ्य खर्चमा २५ प्रतिशत र ५० प्रतिशतको बीचको वृद्धिको लागि जिम्मेवार छ, वृद्धिले यस क्षेत्रको जीडीपीको हिस्सा अथकरूपमा बढेको देखियो। ती मध्ये धेरै देशहरूमा यसले धेरै उपलव्धी हासिल गरेको छ। र अझै पनि, दशकौंको महँगो प्रयासपछि, कथाहरू अझै पनि असंगत आईटी प्रणाली, गोपनीयता उल्लङ्घन र कागजी रेकर्डहरू छन् जुन इलेक्ट्रोनिक स्वास्थ्य रेकर्डको समानान्तरमा राख्न आवश्यक छ। के एआईले वास्तवमा यसलाई क्रमबद्ध गर्न सक्छ भन्ने सोच्ने कुनै कारण छ त ?

त्यहाँ छ। आंशिक रूपमा, समस्याको पूर्ण आकारद्वारा यो प्रस्ताव गरिएको छ । अमेरिकाले सन् २०२२ मा स्वास्थ्य सेवामा ४.५ ट्रिलियन डलर खर्च गरेको छ। त्यो देशहरूका बीचमा तुलनात्मक अपेक्षा गरिएको भन्दा धेरै थियो, र प्रशासनिक लागतहरुका तुलनामा अतिरिक्त खर्चको ३० प्रतिशत हिस्सा थियो । ट्रिलियन डलरका अमेरिकाका टेक जायन्टहरू जस्ता धेरै ठूला कम्पनीहरूका नयाँ अवसरहरूले ध्यान आकर्षित गर्न सक्छन्। र ती कम्पनीहरूले उनीहरूको ठुला भाषा मोडेलहरू (एल्एमएस) र अन्य ठुला आत्म–पर्यवेक्षण–सिक्ने प्रणालीहरूले विशेष गरी कामका लागि उपयुक्त नयाँ उपकरणहरू प्रदान गर्दछन् भन्ने सोच्छन्। एआईका ठुला कम्पनीहरूले स्वास्थ्य सेवालाई प्रतिस्पर्धाको क्षेत्रका रूपमा हेर्छन् भन्ने तथ्य आशावादको वास्तविक कारण हो।

गुगलको स्वास्थ्य–हेरचाह उद्यमहरू मध्ये मेड–पाल एम–टु, एक स्वास्थ्य–विशिष्ट एलएलएम स्वास्थ्य–हेरचाह प्रश्नहरूको जवाफ दिन र बिरामीलाई दूरी कायम गराउन वा स्टाफहरुको कार्यघण्टा अवधि परिवर्तनको समयमै जानकारी सारांशित गर्न विकसित भइरहेको छ। एन्थ्रोपिकमा अमेजनको लगानी, जसले क्लाउड भनिने एआई सहायोगी उपलव्ध गराउंछ, आंशिक रूपमा कम्पनीले स्वास्थ्य सेवामा थप के प्रस्ताव गर्न सक्छ भन्ने उद्देश्य थियो। यसका लागि चिनियाँ दिग्गजहरू पनि इच्छुक छन्। सन् २०२२मा, व्यवस्थापन परामर्श फर्म म्याकिन्सेको एक रिपोर्टले डायग्नोस्टिक परिणामहरूको भविष्यवाणी गर्न र क्लिनिकल निर्णयहरूलाई समर्थन गर्न एआईको प्रयोगले चीनमा करिब ५ अर्ब डलरको आर्थिक मूल्य सिर्जना गर्न सक्ने आंकलन गरेको थियो।

त्यसपछि क्रममा माइक्रोसफ्ट छ, अधिग्रहणको माध्यमबाट वृद्धि गर्न उत्सुक प्रविधि कम्पनी। २०२१ मा यसले न्यान्सको लागि १९.७ विलियन डलर खर्च गरेको थियो । बर्लिंगटन, म्यासाचुसेट्समा आधारित, एक कम्पनी जसले एआई बनाउँछ, उसले क्लिनिकल नोटहरू र इलेक्ट्रोनिक स्वास्थ्य रेकर्डहरू सिर्जना गर्ने जस्ता प्रशासनिक कार्यहरूमा डाक्टरहरूलाई मद्दत गर्दछ।

नुआन्स र अन्यले प्रस्ताव गरेको एआई–समर्थित भ्वाइस ट्रान्सक्रिप्शन, जस्तै अमेजनको हेल्थस्क्राइब, एक ठूलो सम्झौता हो। इङ्गल्यान्डका एसोसिएट चिफ क्लिनिकल इन्फर्मेसन अफिसर रहेका डा. हरप्रीत सुद भन्छन्, यो प्रविधिले उनको लागि कामको तरिका नै परिवर्तन गर्दै आएको छ। यसले उनको प्रति बिरामी चार देखि छ मिनेट बचत गर्छ, जसको अर्थ दिनको दुई देखि तीन घण्टा बचत हुन्छ। तर उनका बिरामीहरूले उनले उनीहरूलाई बढी हेरिरहेका छन् र उनको स्क्रिन कम छस उनी र उनीहरू दुवैलाई यो मन पर्छ भन्ने थाहा पाएका छन् र

अनन्त विकास
राम्रो दक्षताका लागि अन्य मार्गहरू प्रशस्त छन् – विशेषगरी अमेरिकामा, जुन विश्वको सबैभन्दा ठूलो स्वास्थ्य सेवा बजार मात्र होइन, यो एक विशेष रूपमा असक्षम पनि हो। दक्षता र परिणामहरू सुधार गर्ने प्रयास हालको एउटा लोकप्रिय तरिकाहरु मध्ये अस्पताल ूकमान्ड सेन्टरहरूू को निर्माण हो। यो विचार एक एयरट्राफिक – नियन्त्रण प्रणाली जस्तै हो जसमा स्क्रिनको भित्ताले ओछ्यानको उपलब्धता, स्रोतको प्रयोग र अस्पतालभरि बिरामीहरूको अवस्था जस्ता प्रमुख मेट्रिक्सको बारेमा अद्यावधिक जानकारी दिन्छ। त्यस समूहका केही भागहरू वार्डहरूमा कर्मचारीहरूद्वारा प्रयोग गरिने ट्याब्लेट र मोबाइल उपकरणहरूमा बदलेर बनाइन्छ। त्यस्ता प्रणालीहरूले समस्याहरू देख्ने मात्र होइन, तिनीहरूमा आउने अवरोधहरू पनि अनुमान गर्न सक्छन्।

यी प्रणालीहरू अहिले विश्वभरका १००भन्दा बढी अस्पतालहरूमा लागू छन्। बाल्टिमोरको जोन्स हप्किन्स अस्पतालमा कमान्ड सेन्टरले ६० प्रतिशत छिटो स्टेटहरुका बीचमा बिरामीहरू स्थानान्तरण गरेको छ, २५ प्रतिशतले आपतकालीन उपचारको लागि प्रतीक्षा समय कटौती भएको छ भन ६० प्रतिशतले पोस्ट–सर्जिकल बेडहरूको समय घटाएको छ। २० वटा एआई अनुप्रयोगहरू उपयोग गरेर कमान्ड सेन्टर सुरु गरेदेखि ट«मा जनरल हस्पिटलले ४० मिलियन डलरको दक्षतामा लाभ भएको नतिजा देखिएको छ ।

भविष्यको अर्को एआई–नेतृत्वको भिजनमा मानिसहरूलाई अस्पतालबाट टाढा राख्नु–वा अर्को तरिकाले हेर्नु हो, अस्पतालहरूलाई मानिससम्म पुर्याउने कुरा पनि समावेश छ। तुलनात्मक रूपमा कम अस्पताल बेडहरू भएको बेलायत ‘भर्चुअल वार्डहरू’ अपनाउन उत्सुक छ, जसले बिरामीहरूलाई ट्याब्लेट वा ब्लडप्रेसर कफ जस्ता निगरानी उपकरणहरूको सहायताले अस्पतालबाट आफ्नो घरमै निको हुन स्थानान्तरण गर्न अनुमति दिन्छ। सन् २०२३ मा बेलायतले १०,००० भर्चुअल वार्ड बेडहरू पुर्याएको छ । अहिलेसम्म, यी प्रणालीहरूले उनीहरूले आशा गरे जस्तोगरी सकेसम्म धेरै लाभ देखाउँदैनन्। यस्तै एउटा योजनाको हालैको अध्ययनले उनीहरूलाई अस्पतालको उपचारभन्दा महँगो भएको पाइएको छ । तर एआईले मद्दत नै गर्न सक्छ।

धेरै बेलायती भर्चुअल–वार्ड टेक फर्महरू मध्ये एक, डोक्लाले जानाकारी दिएको छः यसले एलएलएमलाई यसको क्लिनिकल वर्कफ्लोमा एकीकृत गर्ने दिशामा काम गरिरहेको छ। पहिरन योग्य उपकरणहरू, बिरामीका रेकर्डहरू र कल ट्रान्सक्रिप्टहरूबाट डाटालाई एउटा प्रणालीमा ल्याउनु हो जसले ‘सह–चालक’को काम गर्दछ, यसले स्वास्थ्य सेवा प्रदायकलाई बिरामीहरूमा के भइरहेको छ भन्ने बारे जानकारी उपलव्ध गराउन सक्छ। यस्ता क्षमताहरूले भर्चुअल वार्डहरूमा मात्र होइन, प्रणालीभरि मद्दत गर्नेछ। उनीहरूले डाक्टरहरूलाई महत्त्वपूर्ण स्वास्थ्य जानकारीहरू प्राप्त गर्न दिनु पर्छ जुन सफा दृश्यमा राख्न सकिन्छ।

यदि यस्तो हुने हो भने, एआई प्रणालीहरूले अनुकूलन गर्नुपर्नेछ, तर त्यो गाह्रो साबित हुन सक्छ। क्यालिफोर्निया विश्वविद्यालय, सान फ्रान्सिस्कोका रोबर्ट वाच्टर र स्ट्यानफोर्डका एरिक ब्रिन जोल्फसनले भर्खरै औंल्याएका छन्ः ‘सामान्यतया मानिसहरुले कम्तिमा पनि सुरुमा’ नयाँ प्रविधिको पूर्ण फाइदा लिन आवश्यक संगठनात्मक संरचना, नेतृत्व, कार्यबल वा कार्यप्रवाहमा गहिरो परिवर्तनहरू कार्यान्वयन गर्न असमर्थ छन् ।

कम स्थापित स्वास्थ्य पूर्वाधार तर राम्रो डिजिटल कनेक्टिभिटी भएका देशहरूले एआई मार्गको नेतृत्व गर्न सक्छन्।

हेरचाहको विकेन्द्रीकरणलाई हेरौं। एआईले राम्रो निर्णय लिनलाई समर्थ हुने हदसम्म, यसको प्रवृत्ति सम्भवतः केन्द्रबाट टाढा र किनारातिर सर्ने प्रवृत्ति हुनेछः सामान्य अभ्यासमा थप निदान गर्ने अनुमति दिन, सायद स्मार्ट उपकरणहरू मार्फत्स अन्य निर्णयहरूमा फार्मेसीहरूमा सार्नसका लागि पहुँच बढाउन बिरामीहरूले घरमै सल्लाह र निगरानी गर्नुपर्दछ। तर बिरामीहरूले प्रायः व्यक्तिगत रूपमा डाक्टरलाई भेट्ने वा नजिकैमा अस्पताल हुनु पर्ने अपेक्षा राखेका हुन्छन्।

यस्तो हुन सक्छ, अझै पनि आफ्नो स्वास्थ्य प्रणाली विकास गरिरहेका देशहरूसँग ूकामको पुनः कल्पनाू गर्ने राम्रो मौका छ, जहाँ संस्थाहरू र बिरामीहरू पहिले नै तिनीहरूको तरिकामा सेट गरिएका छन्। कम स्थापित स्वास्थ्य पूर्वाधार भएका तर राम्रो डिजिटल कनेक्टिभिटी भएका देशहरूमा भारत, केन्या र इन्डोनेसिया रहेको डा. सुदले औल्याएका छन् । यी राष्ट्रहरूले पहिले नै बिरामीहरूले प्रयोग गरिरहेका प्रविधि वरिपरि आफ्नो प्रणालीहरू निर्माण गर्न सक्षम हुन सक्छन्, उदाहरणका लागि व्हाट्सएप जस्ता प्लेटफर्महरूमा हेरचाह प्रदान गरेर पनि यसको शुरुवात गर्न सकिन्छ ।

कसैले पनि सोच्नु हुँदैन कि अधिक दक्षताको सन्दर्भमा एआईले के प्रदान गर्दछ, यथार्थमा यसलाई दिइएको जानकारी उपलव्ध गराउनेका रूपमा नै लिन सकिन्छ। त्यहाँ निस्सन्देह यस्ता योजनाहरू हुनेछन् जसले धेरै–प्रतिज्ञा र बढी–शुल्क लिन्छन्। यसका लागि मूल्याङ्कन, पर्यवेक्षण र अद्यावधिकको निरन्तर आवश्यकता रहनेछ।एआईले ‘ड्रिफ्ट’ गर्न सक्छ भन्ने मात्र होइन। केही फाइदाहरू छन् भन्ने कुरा कम्पनीहरूले उनीहरूका प्रणालीहरू प्रस्ताव गर्न चाहन्छन्, जस्तै डाक्टरहरूले प्रायः गर्न नसक्ने तरिकामा अनुसन्धानको सहयोगी राख्न सक्छन्, समयसँगै प्रणालीहरू परिवर्तन गर्न आवश्यक पर्दछ, र यसको अर्थ प्रभावकारिता र सुरक्षा सुनिश्चित गर्न पुनः प्रशिक्षण र पुनः प्रमाणीकरण गर्नु पर्दछ ।
तर यदि निरन्तर अद्यावधिक र परिवर्तनले चुनौतिहरू ल्याउँछ भने, तिनीहरूको बृद्धि स्पष्ट छ। र ती प्रविधिहरू पनि परिवर्तन हुन सक्छन् भने नयाँ प्रविधिहरूमा अनुकूलन गर्दा संस्थाहरूले गर्नुपर्ने परिवर्तनहरू सजिलो बनाउनुपर्छ। दुवैलाई ड्राइभ परिवर्तन गर्ने र यसलाई सामना गर्न सजिलो बनाउने क्षमताका पुरस्कारहरू मध्ये यो एक एआई हो, जुन यसको श्रेष्ठतामा प्रस्ताव गर्न सक्षम हुनुपर्दछ।ती मध्ये कुनै पनि पुरस्कार सजिलै जित्न सकिँदैन। एआईबाट धेरै भन्दा धेरै फाइदा लिनका लागि त्यस्ता संस्थाहरू आवश्यक पर्दछ, जुन परिवर्तन हुन गाह्रो मान्छन् । यसले प्रविधिको दायरा र यो परिवर्तन हुने गतिको सन्दर्भमा नयाँ चुनौतिहरूको सामना गर्ने सुरक्षा सुनिश्चित गर्न उचित दबाब दिएर नियामकहरू फेला पार्नेछ। र यसलाई आर्थिक प्रोत्साहन चाहिन्छ, जसले लागत र जीवन बचाउने प्रविधिको सम्भावनालाई महसुस गर्दछ। तर यदि मानिसहरूले यी परिवर्तनहरू र सुधारहरू ल्याउन सक्छन् भने, मेसिनहरूले उनीहरूलाई प्रशस्त रूपमा फाइदा दिनेछन्। ■

: दि इकोनोमिष्टबाट