बब वुडवर्डको ‘वार’ ले बाइडनले परमाणु युद्ध रोकेको संकेत गर्नुका साथै, ट्रम्पले गोप्य रूपमा रुसी राष्ट्रपतिसँग कुरा गर्दै गरेको विरोधाभाषी शैली सतहमा ल्याएको। छ।

यो विरोधाभासहरूको अध्ययन हो—र अमेरिकी राजनीतिक प्रणालीमा विशेषगरी विदेशी नीतिका सन्दर्भमा कत्ति अस्वस्थ भएको छ भन्ने पुस्तकले विस्तृतमा उल्लेख गरेको छ । पछिल्ला केही वर्षहरूमा, जब अमेरिकी राष्ट्रपति जो बाइडनले रुसी राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनको सामना गरिरहेका थिए, उनका पूर्ववर्ती डोनाल्ड ट्रम्प भने वुडवर्डको नयाँ पुस्तक ूवारू अनुसार गोप्य रूपमा पुटिनसँग कुरा गरिरहेका थिए र युक्रेनलाई गरेको अमेरिकी सैन्य सहयोगको विरोध गरिरहेका थिए।

पुस्तकका केही झस्काउने नयाँ खुलासाहरूमा वुडवर्डले लेखेका छन् ‘ट्रम्पले राष्ट्रपतिको पद छाडेपछि पुटिनसँग सात पटकसम्म कुरा गरेका थिए, र सन् २०२४ मा एकचोटि उनले आफ्नो मारा ए लागो स्थित निवासमा एक वरिष्ठ सहायकलाई कोठाबाट बाहिर जान भन्दै उनले रुसी नेतासँग ‘निजी फोन कल’ गरेको दावी गरेका छन।

यी खुलासाहरूले नयाँ प्रश्नहरू उठाएको छ । पूर्व राष्ट्रपति ट्रम्पले ‘लगन एक्टूको उल्लंघन गरेका हुनसक्छन् कि छैनन्, जसले अमेरिकी नागरिकलाई संघीय सरकारको स्वीकृति बिना विदेशी अधिकारीहरूसँग कुनै पनि विवादमा संयुक्त राज्यको उपायहरूलाई प्रभाव पार्न संवाद गर्न निषेध गर्दछ। यसरी प्रश्नहरू सन् २०१७ मा ट्रम्पले राष्ट्रपतिको पद ग्रहण गर्नु अघि नै रुसी अधिकारीहरूसँग सम्पर्कमा रहेका संकेतहरूबाट सुरु भएका थिए।
बाइडेनले किन यसरी प्रतिक्रिया जनाए भन्ने कुरा अहिले स्पष्ट छ, यद्यपि ट्रम्पको पुटिनसँगको सम्बन्धको बारेमा प्रश्नहरू अझ बढी बढ्दै गइरहेका छन्। राष्ट्रिय राजनीतिमा उदाउँदै गर्दा, ट्रम्पले बारम्बार अस्वीकार गरेका छन् कि उनको पुटिनसँग कुनै व्यक्तिगत सम्बन्ध छ, जसले उनलाई पुटिनले कुनै नियन्त्रणमा राख्न सक्छ। उनले पुटिनलाई आलोचना गर्न पनि अस्वीकार गरेका छन्।

अमेरिकी राष्ट्रपतिको चुनाव एक महिनाभन्दा कम समय बाँकी रहँदा, यस पुस्तकले ट्रम्पको पुटिनसँगको सम्बन्धबारे चिन्ताजनक प्रश्नहरू उठाएको छ । विशेष गरी उनका रुसी वित्तीय सम्बन्धहरूबारे पुस्तका चर्चा गरिएको फरेन पोलिसी म्यागजिनले लेखेको छ ।
विशेषगरी, वुडवर्डका खुलासाहरूले ट्रम्पको पुटिनप्रतिको स्पष्ट झुकावबारे नयाँ प्रश्नहरू उठाएका छन् । विशेष गरी ट्रम्पले पुनः चुनाव जितेमा २४ घण्टामा युक्रेन युद्धको अन्त्य गर्न र वार्ता गर्ने वाचा गरेका छन्। ट्रम्पले युक्रेनलाई रसियालाई भूमि सुम्पिन बाध्य पारेर र नेटोमा सामेल नहुने वाचा गरेर युद्ध अन्त्य गर्नेछन्, जुन पुटिनको मुख्य मागहरूमा पर्दछ भन्ने आशंका अमेरिकीहरुमा बढिरेहको छ । आक्रमणको केही दिनअघि, जब रूसी सेना युक्रेनी सीमामा जम्मा भइरहेका थिए, पूर्व राष्ट्रपति ट्रम्पले पुटिनको आक्रमणको खुला प्रशंसा गरेका थिए। ट्रम्पले २२ फेब्रुअरी २०२२ मा एक दक्षिणपन्थी रेडियो कार्यक्रममा भनेका थिए’ मैले भने, ‘यो अद्भुत छ।’ पुटिनले युक्रेनको ठूलो हिस्सा स्वतन्त्र घोषित गरेका थिए। यो त शानदार छ।” उनले पुटिनको युक्रेनलाई कब्जा गर्ने प्रयासलाई अमेरिकाले आफ्नो आप्रवासन समस्यासँग कसरी सामना गर्न सक्ने नमूनाको रूपमा पनि प्रस्ताव गरेका थिए । ट्रम्पले ‘हामीले यो हाम्रो दक्षिणी सीमामा प्रयोग गर्न सक्छौं। यो त मैले कहिल्यै देखेको सबैभन्दा बलियो शान्ति सेना हो।’ यस्ता विवरण पुस्तकमा रहेका छन् ।

वुडवर्डले लेखेका छन्, “ट्रम्पको पुटिनलाई आलोचना नगर्ने स्वभाव कुनै एकपटकको घटना होइन, तर उनको निरन्तर चरित्र हो।” वुडवर्डले ट्रम्पका राष्ट्रपति पदपछि पुटिनसँग गरेका फोन कलहरूको स्रोतलाई एकजना अज्ञात ट्रम्प सहयोगीको रूपमा वर्णन गरेका छन्, तर जब उनले २०२४ का ट्रम्पका प्रमुख अभियान सहयोगी जेसन मिलरसँग ती कलहरूबारे सोधे, मिलरले वुडवर्डको विवरणलाई प्रत्यक्ष अस्वीकार नगरे पनि भनेका छन्, “म यसलाई अस्वीकार गर्न चाहन्छु।” जब ट्रम्पले कहिलेकाहीं दाबी गरेको जस्तो एक फोन कलमा युक्रेन युद्ध समाधान गर्न सक्नेबारे सोध्दा, मिलरले भनेः “मलाई लाग्छ उनले सक्छन्। उनलाई दुबै पक्षलाई कसरी दबाब दिन सकिन्छ भन्ने थाह छ । र उनले पुटिन र युक्रेनी राष्ट्रपति भोलोडिमिर जेलेन्स्कीलाई फोन गरेर यस्तो गराउन सक्छन्।”

वुडवर्डले ट्रम्पका पूर्व राष्ट्रिय गुप्तचर निर्देशक डान कोट्सलाई उद्धृत गरेका छन्, जसले ट्रम्पको पुटिनसँगको सम्बन्धबारे लामो समयदेखि चिन्तित भएको बताएका छन्। कोट्सले वुडवर्डलाई भनेका थिए, “उनी पुटिनलाई कहिल्यै नराम्रो भन्न नचाहने कुरा मेरो लागि डरलाग्दो छ।”

वुडवर्डको रिपोर्टिङबारे सोध्दा, ट्रम्प अभियानका प्रवक्ता स्टेभन चेउङले व्यक्तिगत आलोचना गर्दै भने, “वुडवर्डका कुनै पनि कथा सत्य छैनन् र ती एक विक्षिप्त र विक्षिप्त व्यक्तिको कार्य हुन्, जो ट्रम्पको विरुद्धबम एक मानसिक रोगी हुन् ।”
चेउङले यो भने उल्लेख गरेनन् कि ट्रम्पले वुडवर्डसँग धेरै अन्तर्वार्ताहरू गरेका छन् । ती अन्तर्वार्ताहरुलाई वाशिंगटनको राष्ट्रपति बारेको मुख्य इतिहासकारको रूपमा लिइन्छ, १९८९ देखि।

वुडवर्डले बाइडेनको ‘अक्टोबरको मिसाइलहरू’ क्षणको केही नयाँ डरलाग्दा विवरणहरू पनि प्रस्तुत गर्छन्, जसका केही भागहरू पहिले नै रिपोर्ट भइसकेका छन्। त्यो वर्षको पतनमा, युक्रेनमाथि पुटिनको असफल आक्रमणको छ महिनापछि, र युक्रेनी प्रतिरोधी आक्रमणको सामना गर्दै, बाइडेन प्रशासनले रुसी राष्ट्रपति युद्धभूमिमा भइरहेको हारबाट बढ्दो निराशा महशुस गरिरहेको खतरनाक गुप्तचर जानकारी प्राप्त गर्न थाल्यो। नयाँ गुप्तचर रिपोर्टहरूले देखाएका थिए– रसियाले ट्याक्टिकल आणविक हतियार प्रयोग गर्ने सम्भावना ५० प्रतिशत थियो, जुन पहिले ५ प्रतिशत र त्यसपछि युद्धको सुरुवातमा १० प्रतिशत मात्र थियो, वुडवर्ड लेख्छन्।

क्रेमलिनले वेबसाइटको वैकल्पिक संस्करणलाई हतियार बनाईरहेको छ र युक्रेनविरुद्धको पुटिनको युद्धका तथ्यहरू फेरि लेखिरहेको छ। किताबअनुसार, बाइडेनले आफ्नो राष्ट्रिय सुरक्षा सल्लाहकार जेक सुलिभानलाई तत्कालै निर्देशन दिएः ‘सबै च्यानलहरूबाट, रुससँग सम्पर्क स्थापित गर। …. उनीहरूलाई हाम्रो प्रतिक्रियाबारे बताऊ।” बाइडेनले आफ्नो टोलीलाई ‘ धम्कीपूर्ण तर प्रत्यक्ष धम्की नदिने भाषा’ प्रयोग गर्न भनेको, वुडवर्ड लेख्छन्। ‘हामीलाई च्यानल खोल्न आवश्यक छ’ बाइडेनले कथित रूपमा भने, ‘युक्रेनमा वार्ता नगर्ने तर संयुक्त राज्य र रसियाले विनाश टार्नका लागि।’ अक्टोबरमा भएको फोन कुराकानीमा, अमेरिकी रक्षा मन्त्री लोयड अस्टिनले आफ्नो रुसी समकक्षीलाई भनेका थिए, त्यस समयमा रक्षा मन्त्री सेर्गेई शोइगुलेः ‘हाम्रा नेताहरू र तपाईंका नेताहरूले बारम्बार भनेका छन् –आणविक युद्ध कहिल्यै जित्न सकिँदैन र कहिल्यै लड्न हुँदैन। यसले हामीलाई यस्तो टकरावको बाटोमा लैजानेछ जसले तपाईं र हामी दुवैलाई अस्तित्वको संकटमा पार्न सक्छ। त्यस्तो तन्नम बाटोमा कदम नचाल्नुहोस्।’

अस्टिनले शोइगुलाई थप बताए कि यदि आणविक हतियार प्रयोग गरियो भने, ूयुक्रेनमा हामीले चलाइरहेको सबै संयमलाई पुनर्विचार गरिनेछ’ वुडवर्डका अनुसार। ‘यसले रसियालाई विश्व मञ्चमा यति धेरै अलग गर्नेछ कि तपाईंले पूर्ण रूपमा बुझ्न सक्नुहुन्न।’

शोइगुले आफूलाई धम्की मन नपरेको भन्दै जवाफ दिए, अस्टिनले प्रतिवाद गरेः ‘मन्त्री महोदय, म इतिहासमा सबैभन्दा शक्तिशाली सैन्यको नेता हुँ। मैले धम्की दिँदैन’ वुडवर्डले पुस्तकमा उल्लेख गरेका छन् । दुई दिनपछि, शोइगुले फेरि फोन गरेर झूटो दाबी गरे कि युक्रेनीहरूले ‘फोहोर बम’ प्रयोग गर्ने योजना बनाएका छन्, जसलाई संयुक्त राज्यले क्रेमलिनले आणविक हतियार प्रयोग गर्ने बहाना तयार गरेको ठान्यो। ‘हामी तपाईंलाई विश्वास गर्दैनौं’ अस्टिनले भनेका थिए । ‘हामीले यसको कुनै संकेत देखेका छैनौं, र संसारले यसलाई देख्नेछ। … यसो नगर्नुहोस्।’

रूसले युक्रेनमा आक्रमण गरेको साढे दुई वर्ष बितिसक्दा, बाइडेनलाई प्रायः उनको प्रतिक्रियामा ढिलाइ गरेको र युक्रेनीहरूलाई छिटो पर्याप्त प्रतिरक्षात्मक हतियार उपलब्ध नगराएको आरोप लाग्दै आएको छ। उनले पहिलो पुस्ताका मुख्य युद्ध ट्याङ्कहरू, जस्तै एम१ए१ अब्राम्स, लामो दायरा प्रिसिजन आर्टिलरी, र एफ–१६ जस्ता लडाकु विमानहरू पठाउनमा ढिलाइ गरेका थिए—यद्यपि अन्ततः उनले पठाएका छन्। र अक्टोबर २०२२ मा, युक्रेनले खार्किभको सफल प्रतिआक्रमण गरेपछि, बाइडेनले अमेरिकालाई सम्भावित आणविक “आर्मगेडन” को चेतावनी दिएका थिए, र भनेका थिए कि क्युबाली मिसाइल संकटपछिको पहिलो पटक आणविक हतियारको प्रत्यक्ष खतरा देखिएको छ।

त्यतिबेला, केही व्यक्तिहरू, विशेष गरी युक्रेन भित्र, पुटिनले झूटो बोल्दैछन् कि होइन भनेर शङ्का गर्दै थिए। तर वुडवर्डले उद्धृत गरेको अमेरिकी गुप्तचरको अनुमान—जसले पुटिनको आक्रमण गर्ने इच्छाको बारेमा निकै सटीक ठहर गरेको थियो— त्यो आँखा खोल्ने खालको थियो। र हालसालै, रूसी नेताले अझ बढी स्पष्ट रूपमा के कुराले उनलाई आणविक हतियारको प्रयोग गर्न प्रेरित गर्न सक्छ भनेर बताउँदै आएका छन्, विशेष गरी युक्रेनी सेनाहरू रूसको कुर्स्क क्षेत्रमा प्रवेश गरेपछि। सेप्टेम्बरमा, पुटिनले भनेका थिए– पश्चिमले युक्रेनलाई पश्चिमी लामो दायराका मिसाइलहरू प्रयोग गरेर रुसको भित्र गहिराइमा आक्रमण गर्न अनुमति दिएमा आणविक प्रतिक्रिया उचित हुनसक्छ, र त्यसका लागि पश्चिमी स्याटलाइट र लक्ष्य समर्थन आवश्यक पर्नेछ।

युक्रेनले रूसी आक्रमणलाई प्रतिरक्षामा सफल भएको, जसले लाखौं रूसी सैनिकहरूको मृत्यु गराएको छ, यस्तै अवस्था अगाडि आउन सक्छ भन्ने कुरा अझ चिन्ताजनक छ। वुडवर्डले अमेरिकी जनरल मार्क मिल्ली र उनका रूसी समकक्षी जनरल भलेरी गेरासिमोभबीचको संवादलाई उद्धृत गर्दै भनेका छन् ‘तिनीहरूले युद्धक्षेत्रमा विनाशकारी हारको स्थिति आउँदा ट्याक्टिकल आणविक हतियार प्रयोग गर्ने अधिकार राख्छन्।” मिल्लीले त्यसबेला भनेका थिए, “यी शर्तहरू प्राप्त हुने छैनन्।” तर तिनीहरू चाँडै प्राप्त हुन सक्छन्।