काठमाडौं २६ असार । युक्रेनी राष्ट्रपति भोलोदिमिर जेलेन्स्कीले भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीको मस्कोको भ्रमणलाई ‘ठूलो निराशा र शान्ति प्रयासका लागि विनाशकारी आघात’ भन्ने टिप्पणी गरेका छन् । मोदीले पुटिन भेट्ने दिन रुसी मिसाइलले किएभको एक बाल अस्पतालमा प्रहार गरेको पश्चिमा मिडियाले उल्लेख गरेका छन् ।

भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीलाई नोभो–ओगार्योवोमा रहेको मस्को बाहिर रहेको आफ्नो निवासमा रुसी राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनले स्वागत गरेका थिए ।

 

 

मोदीको दुई दिने मस्को भ्रमण पुटिनले युक्रेनमाथि पूर्ण रूपमा आक्रमण सुरु गरेको करिब दुई वर्षपछि भएको पहिलो भ्रमण हो । भेटवार्तामा सोमबार दुई नेताहरूले आपसमा अँगालो हाल्दै, चिया पिउँदै, विद्युतीय गाडीमा यात्रा गर्दै र घोड प्रदर्शनी हेर्दै गरेका दृश्यहरु टेलिभिजनमा देखाएका थिए ।

‘विश्वको सबैभन्दा ठूलो लोकतन्त्रका नेताले यस्तो दिनमा मस्कोमा संसारकै सबैभन्दा हिंस्रक अपराधीलाई अँगालो हालेको देख्नु ठूलो निराशा र शान्ति प्रयासमा विनाशकारी आघात हो’, जेलेन्स्कीले सोमबार एक्समा एक पोस्ट गर्दै भनेका थिए । सोमबार, रुसी रक्षा मन्त्रालयले भनेको छ – सेनाले लामो दूरीमा, उच्च–सटीक हतियारहरूले ‘युक्रेनको सैन्य औद्योगिक सुविधाहरू र युक्रेनी सशस्त्र बलहरूको हवाई अड्डाहरू’मा आक्रमण गरेको छ ।

मोदीले मंगलबार क्रेमलिनमा पुटिनसँगको बैठकको क्रममा सीधा आक्रमणको कुरा गरेनन्, यद्यपि उनले युद्धबाट समाधान निस्किने सम्भावना कम भएको र शान्ति र संवादबाट मात्र समाधान आउनसक्ने बताए।

‘चाहे युद्ध होस् या आतंक, जो कोही मानिसता विश्वास गर्छ उसलाई मृत्युदेखि पीडा हुन्छ, विशेष गरी निर्दोष बालबालिका मर्दा’ मोदीले रुसी राष्ट्रपतिको छेउमा बसेर पत्रकारहरूसँग भने, उनले युक्रेनको युद्धको विरुद्धमा अहिलेसम्मका सबैभन्दा कडा टिप्पणी दिएको सीएननले जनाएको छ ।

‘मित्रको रूपमा, मैले सधैं भनें कि भविष्यका पुस्ताहरूको समृद्धिका लागि शान्ति आवश्यक छ, तर म पनि जान्दछु कि युद्धभूमिमा बन्दुक, बम र गोलीहरूबीच समाधान पाउन सजिलो छैन। हामीले संवाद मार्फत शान्तिको बाटो अपनाउनुपर्छ’ मोदीले भनेका थिए ।

भारतीय प्रधानमन्त्रीले आफ्नो मस्को भ्रमणका बारेमा भने , ‘विश्वले यो भ्रमणलाई हेरिरहेको छ र विभिन्न तरिकाले व्याख्या गरिरहेको छ।’

मोदीले थपे, ‘शान्ति हासिल गर्न भारत तपाईंलाई सबै सम्भव तरिकामा सहयोग गर्न तयार छ। मैले हिजो मेरो मित्र पुटिनसँग कुरा गरेपछि मलाई आशा छ।’

मोदीले सोमबार साँझ पुटिनको नोभो–ओगार्योवो निवासमा गरेको पाँच घण्टाको वार्ता र भ्रमणको क्रममा दुई नेताहरूले युक्रेनको बारेमा छलफल गरेको बताएका छन् । पुटिनले पनि मंगलबार पत्रकारहरूलाई भने उनीहरुले युक्रेनको बारेमा छलफल गरेका थिए । पुटिनले संघर्षको समाधान खोज्न मोदीको प्रयासका लागि धन्यवाद दिएका थिए।

भारतीय डायस्पोरालाई सम्बोधन गर्दै मंगलबार मोदीले दुई देशबीचको सम्बन्धको प्रशंसा गरेका थिए । उनले रूसी शहरहरु येकातेरीनबर्ग र कजानमा दुई नयाँ कन्सुलेट कार्यालय खोल्ने घोषणा गरे । यसले गर्दा “यात्रा र व्यवसायलाई सजिलो बनाउनेछ।”

‘रूसमा तापक्रम माइनस भए पनि, रूस–भारत मित्रता सधैं प्लसमा’ रहेको भन्दै मोदीले भने “यो आपसी विश्वास र आपसी सम्मानको आधारमा निर्माण गरिएको सम्बन्ध हो।”

मोदीको रूस भ्रमण
मंगलबार रूसी राजधानीमा पुटिन र मोदीले क्रेमलिनमा औपचारिक वार्ता गरेका थिए ।

रूसी राज्य समाचार एजेन्सी तासका अनुसार वार्ता अघि आणविक उद्योगमा एक मण्डप होस्ट गर्ने प्रदर्शनी केन्द्रको भ्रमण गरेका थिए ।

पुटिनले सोमबार राति आफ्नो नोभो–ओगार्योवो निवासमा भारतीय नेताको स्वागत गरे, जहाँ रुसी राष्ट्रपतिले उनलाई “प्रिय मित्र” भनेर सम्बोधन गरे
।
पश्चिमी विश्वले मोदीको तेसा्रे कार्याकालको पहिलो कुने विदेश मध्ये मस्को भ्रमणलाई नयाँ दिल्ली र मस्को नजिक रहेको संकेत भन्दै जति चीनमा रूसको निर्भरता बढेको भए पनि, र पुटिनलाई एक्लो पार्ने पश्चिमी नेताहरूको प्रयासमा यो पछिल्लो धक्का भएको रुपमा हेरेका छन् ।

भारतको मस्कोसँग लामो समयदेखिको सम्बन्ध छ र यसको सैन्य उपकरणको लागि क्रेमलिनमा ठूलो निर्भर छ ।। यसले निकै सस्तो मुल्यको रूसी कच्चा तेलको खरिद गरिरहेको छ । यो कदमले पुटिनको राष्ट्रलाई पश्चिमबाट अलगावको सामना गर्दा एक प्रमुख वित्तीय लाइफलाइन दिएको छ।

भ्रमणको बारेमा मोदीको कार्यालयबाट आएको एक बयानमा भनिएको छ भन्दै सीएननले लेखेको छः भारतीय नेताले ‘मेरो मित्र राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनसँग द्विपक्षीय सहयोगका सबै पक्षहरूको समीक्षा गर्ने र विभिन्न क्षेत्रीय र विश्वव्यापी मुद्दाहरूमा दृष्टिकोणहरू साझा गर्नेछ। हामी शान्तिपूर्ण र स्थिर क्षेत्रको लागि समर्थन भूमिका खेल्न चाहन्छौं।’
रूसी राष्ट्रपतिका सहयोगी युरी उशाकोभले क्रेमलिनले मोदीको भ्रमणलाई “प्राथमिक महत्व” दिएको बताएको रूसी राज्य समाचार एजेन्सी तासले जनाएको छ।

संयुक्त राज्य अमेरिकाले भारतसँग उकसो सँगको सम्बन्धको बारेमा चिन्ता व्यक्त गरेको छ, अमेरिकी विदेश विभागका प्रवक्ताले सोमबार एक मिडिया ब्रीफिङमा पत्रकारहरूलाई बताएका थिए ।

ूप्रधानमन्त्री मोदीको सार्वजनिक टिप्पणीमा म के कुरा गरे भए भन्ने हेर्नेछु, तर मैले भनेजस्तै, हामीले भारतसँग सीधा रूपमा रूससँगको सम्बन्धको बारेमा हाम्रो चिन्ता स्पष्ट रूपमा व्यक्त गर्यौं,’ प्रवक्ताले भने। “हामी भारत र अरु कुनै पनि देशले रूससँग संलग्न हुँदा, रूसले संयुक्त राष्ट्र चार्टरको सम्मान गर्नुपर्ने, युक्रेनको सार्वभौमसत्ता र प्रादेशिक अखण्डताको सम्मान गर्नुपर्ने स्पष्ट पार्ने आशा गर्दछौं।”

भारतले युक्रेनमा युद्धविराम र शान्तिको पुनर्स्थापनाको आह्वान गरेको भए तापनि यसले संयुक्त राष्ट्रसंघमा युक्रेनसम्बन्धी सबै प्रस्तावनामा मतदान नगरेको र रूसको आक्रमणको निन्दा पनि गरेको छैन ।

दुई देशबीचको व्यापार २०२३–२४ मा करिब ६५ अर्ब डलरको थियो, यसो हुनुमा मुख्यतः बलियो ऊर्जा सहयोगका कारण हो। तर सो कुल रकमको अधिकांश हिस्सा रूसतर्फ गएको भारतीय विदेश मन्त्रालयका प्रवक्ताले जानकारी दिएका छन्।
।