काठमाडौं ४ असार । दुनियाभरमा प्रमुख आईटी अवरोधका कारण व्यवसायहरू र संस्थाहरू अवरुद्ध भएका छन् । अवरोधबाट अमेरिका, बेलायत, स्पेन, नेदरल्यान्ड्स, फ्रान्स, जर्मनी, भारत र मलेसियाका विमानस्थलहरूलाई पनि प्रभावित बनाएको छ।
प्रविधि अवरोधले धेरै देशहरूका व्यवसायहरू र संस्थाहरूलाई अवरुद्ध गरेको छ, विमानस्थल, एयरलाइन्स, रेल कम्पनीहरू, सरकारी सेवाहरू, बैंकहरू, स्टक एक्सचेन्जहरू, सुपरमार्केटहरू, टेलिकम, स्वास्थ्य प्रणालीहरू र मिडिया आउटलेटहरूमा हाहाकार मच्चाएको छ।

अवरोधको कारण अझै स्पष्टभएको छैन । तर यो माइक्रोसफ्टले माइक्रोसफ्ट ३६५ एप्स र सेवाहरूमा पहुँचलाई असर गर्ने समस्याको समाधान गरिरहेको कुरा बताएको केही घण्टा भइसकेको छ ।
केही विशेषज्ञहरूले यो अवरोधलाई क्राउडस्ट्राइक भनेका छन् । यो भनेको एक साइबरसुरक्षा फर्म हो, जसको सफ्टवेयर संसारभरि उद्योगहरूमा ह्याकरहरू र बाह्य उल्लङ्घनहरूबाट जोगिन प्रयोग गरिन्छ ।
समस्याले माइक्रोसफ्ट विन्डोज अपरेटिङ सिस्टम चलाउने मेशिनहरूलाई क्र्यास गराउने देखिन्छ। क्राउडस्ट्राइकले रेकर्ड गरिएको फोन सन्देशमा माइक्रोसफ्टको विन्डोज अपरेटिङ सिस्टम क्र्यास भइरहेको रिपोर्टहरू बारे जानकारी गराएको अलजजिराले जनाएको छ ।

‘यो आईटी दृष्टिकोणबाट असाधारण रूपमा समस्याग्रस्त, अवरोधक पहिचान हो । अष्ट्रेलियामा मध्य– दिउँसोदेखि वास्तविक समस्याका पहिलो संकेतहरू देखा परेको बताइएको छ ।
‘आधारभूत रूपमा यो तपाईंको टर्मिनलको अगाडि बस्दा थाहा हुन्छ। यदि तपाईंको टर्मिनल माइक्रोसफ्ट विन्डोज टर्मिनल हो भने, यो अचानक खाली निलो स्क्रिनमा देखिन्छ । यसलाई ब्लु–स्क्रिन–ऑफ–डेथ त्रुटि भनिन्छ। यसले तपाईंलाई आफ्नो अपरेटिङ सिस्टमबाट बाहिर निकाल्छ ।

यो एक प्रकारको विशाल प्रविधि विफलता हो वा केही घातक, ठूलो स्तरमा क्षति पुर्याउने विश्वव्यापी साइबर आक्रमण हो भन्नेमा पहिलोलाईतर्फ बढी सम्भावना रहेको बताइएको न्यूयोर्क टाइम्सले उल्लेख गरेको छ ।
क्राउडस्ट्राइकसँग यसको सफ्टवेयरमा कुनै प्रकारको अनिवार्य अद्यावधिक रहेको राम्रोसँग गयो र कम्पनीले यसको ुफाल्कनु सेन्सर उत्पादनसँग सम्बन्धित मुद्दा रहेको रिपोर्ट गरेको इन्जिनियरहरूले ‘सामग्री परिनियोजन समस्या’ का रुपमा पहिचान गरेका थिए भन्ने बीबीसले जनाएको छ ।

यूकेमा स्काई न्यूज बिहान एक घण्टाको लागि बन्द भएको थियो।

प्रणाली अवरोधको बीचमा हङकङ अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा रहेको मुद्रा विनिमय स्टोरमा देखिएको त्रुटि देखाएको थियो ।
अवरोधहरू व्यापक रूपमा फैलिएका छन्, संसारभरका यातायात प्रणालीहरूमा सबैभन्दा बढी प्रभावित भएका छन्।

संघीय उड्डयन प्रशासनको अपडेट अनुसार संयुक्त राज्य अमेरिकामा, प्रमुख एयरलाइन्स डेल्टा, युनाइटेड र अमेरिकन एयरलाइन्स शुक्रबार बिहान संचार समस्याका कारण ग्राउन्डेड थिए ।

अष्ट्रेलियामा, सिड्नी विमानस्थलमा उडान जानकारी स्क्रिनहरू खाली देखिएका छन् । विमानस्थलले उडानहरू आइरहेका र उड्दै गरिरहेको तर यात्रुहरूले ढिलाइको सामना गर्नु पर्ने बताएको छ ।

‘हामीले हाम्रो आकस्मिक योजना सक्रिय गरेका छौं र हाम्रा टर्मिनलहरूमा थप कर्मचारी तैनाथ गरेका छौं,  यसले एक्समा पोस्ट गरेको छ।

मेलबोर्न विमानस्थलले भनेको छ – केही एयरलाइन्सहरूको लागि चेक–इन प्रक्रियाहरू प्रभावित भएका छन्।

यी एयरलाइन्ससँग उडान गर्ने यात्रुहरूलाई चेक–इन गर्न अलिक बढी समय लाग्न सक्छ। कृपया उडान अपडेटको लागि आफ्नो एयरलाइनसँग जाँच गर्नुहोस्, यसले एक्समा पोस्ट गरेको छ।

संयुक्त अधिराज्य, जर्मनी, मलेसिया र फिलिपिन्सका विमानस्थलहरूले पनि अवरोध भएको जनाएका छन् ।
युरोपका व्यस्त केन्द्रहरू मध्ये एक, एम्स्टर्डमको सिपोल विमानस्थल पनि प्रभावित भएको छ । , एक प्रवक्ताले भने ‘अवरोधले सिपोलबाट र सिपोलमा आउने उडानहरूमा प्रभाव पारेको छ’ थप्दै कति उडानहरू प्रभावित भएका छन् भन्ने स्पष्ट नभएको ले मोन्डेले जनाएको छ ।

स्पेनका सबै विमानस्थलहरूमा अवरोधहरू अनुभव भइरहेका विमानस्थल अपरेटर एना ले जानाकारी दिएको छ ।

‘आईटी प्रणाली घटनाका कारण, एना प्रणालीहरू र स्पेनमा विमानस्थल नेटवर्कहरूमा अवरोधहरू भइरहेको छ जसले ढिलाइको कारण बन्न सक्छ’  अपरेटरले एक्समा जानकारी दिएको छ ।

एयर फ्रान्सले अपरेशन्सहरू प्रभावित भएको तर तर पहिले नै आफ्नो गन्तव्यमा रहेका उडानहरू भने प्रभावित नभएको जनाएको छ ।

हङकङ एयरपोर्ट अथोरिटीले अवरोधले प्रभावित भएका एयरलाइन्सहरूले म्यानुअल चेक–इन गर्न थालेको भन्दै उडान अपरेशन्स प्रभावित नभएको जनाएको छ ।

केन्या एयरवेजको बुकिंग प्रणाली प्रभावित भएको छ । एयरलाइन्सले ग्राहकहरूलाई सामान्य भन्दा ढिलो सेवाको अपेक्षा गर्न चेतावनी दिएको छ ।

वित्ति संस्था पनि प्रभावित

अष्ट्रेलियादेखि भारत र दक्षिण अफ्रिकाका बैंकहरू र अन्य वित्तीय संस्थाहरूले सेवाहरूमा अवरोधहरूको बारेमा ग्राहकहरूलाई जानकारी दिइरहेका छन्।

अष्ट्रेलियाको सबैभन्दा ठूलो बैंक, कमनवेल्थ बैंकले सेवा अवरोधका कारण केही ग्राहकहरूले पैसा स्थानान्तरण गर्न नसकेको बताएको छ।

यूकेमा, लण्डन स्टक एक्सचेन्ज लाई प्राविधिक गडबडीले असर पारेको छ ।

मिडिया कम्पनीहरूले पनि तिनीहरूको प्रसारणमा गम्भीर अवरोध भएको बताउन थालेका छन् ।

अष्ट्रेलियाको राष्ट्रिय प्रसारक, अष्ट्रेलियन ब्रड्कास्टिङ कर्पोरेशन, र नेटवर्क टेनले पुष्टि आफ्ना सिस्टममा समस्या आएको बताएका छन्।

यूकेको प्रमुख समाचार प्रसारकहरूमध्ये एक स्काई न्यूज बन्द भएको थियो, प्रत्यक्ष प्रसारण गर्न असमर्थ भएकोमा उसले क्षमा समेत मागेको कछ ।

यूकेमा, डाक्टरहरूले प्रयोग गर्ने बुकिंग प्रणालीहरू अफलाइन भएका छन् ।

अष्ट्रेलियामा, भिक्टोरियाको राज्य प्रहरीले केही आन्तरिक प्रणालीहरू अवरोधबाट प्रभावित भएपनि आपतकालीन सेवाहरू सामान्य रूपमा सञ्चालन भइरहेको बताएको छ ।
न्यूजिल्याण्डको संसदीय कम्प्युटर प्रणालीहरूमा पनि समास्या आएको संसदीय सेवाका प्रमुख राफेल गोंजालेजमोन्टेरोले जनाएका छन्।

अष्ट्रेलियाको राष्ट्रिय साइबर सुरक्षा संयोजकले भनेको छ यसले देशभरिका धेरै व्यवसाय र सेवाहरूलाई असर गर्ने ठूलोस्तरको प्राविधिक अवरोधू को चेतावनी दिएको छ ।